________________
ਦਾ ਹੀ ਸ਼ੁਭ ਅਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਫਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
यादृशी भावना यस्य सिद्धि भवति ताशी ।
❀ ਕਰਮਾਂ ਦਾ (ਅਨਾਦੀ) ਰੂਪ
ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਬੜੇ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਕਰ ਕੱਟ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿ ਕਰਮ ਸਾਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਨਾਦੀ। ਸਾਦੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਆਦਿ ਵਾਲਾ। ਜੋ ਇਕ ਦਿਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ । ਅਨਾਦੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈਂ ਆਦਿ ਰਹਿਤ, ਜੋ ਕਦੇ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਨਾ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ । ਜੋ ਅਨੰਤ ਕਾਲ ਤੋਂ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ । ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਉੱਤਰ ਦਿਤੇ ਹਨ ।
ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਕ ਪੱਕਾ ਉੱਤਰ ਦਸਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਨੇਕਾਂਤ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਰਮ ਸ਼ਾਦੀ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਨਾਦੀ ਵੀ। ਇਸਦਾ ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਰਮ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਮ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ‘ਸਾਦੀ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਅਪਣੀ ਵਹਾ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਨਾਦੀ ਵੀ ਹੈ। ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਵਹਾਂ ਕਦੋਂ ਚਲਿਆ ? ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਹਾਂ ਵਿਚ ਉੱਤਰ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਵਹਾ ਤੋਂ ਅਨਾਦਿ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਆਦਮੀ ਆਪਣੀ ਹਰ ਕ੍ਰਿਆ ਵਿਚ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਵੇਂ ਕਰਮ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਹਰ ਆਦਮੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਕਰਮ ਸ਼ਾਦੀ ਵੀ
[ ੧੦੨ ]
