________________
ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਚਿੰਤਨ
ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਜਨਮ 599 ਈ: ਪੂ: 19 ਮਾਰਚ ਦਿਨ ਸ਼ਨੀਵਾਰ (ਮਹੀਨਾ ਚੇਤ, ਚਾਣਨ ਪੱਖ ਦੀ 13 ਤਾਰੀਖ) ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਵੈਸ਼ਾਲੀ ਵਿਖੇ ਕੁੰਡ ਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਕੁੰਡਗਰਾਮ ਗਿਆਤ ਖੱਤਰੀਆਂ ਦਾ ਗਣਰਾਜ ਸੀ। ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰਾਜਾ ਸਿਧਾਰਥ ਉਸ ਦੇ ਗਣਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿਆਕਾਰਨੀ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਵੈਸ਼ਾਲੀ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਪਿੱਛਵੀ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚੇਟਕ ਦੀ, ਦਿਗੰਬਰ ਜੈਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਪੁੱਤਰੀ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਸ਼ਵੈਤਾਂਵਰ ਜੈਨ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਭੈਣ ਸੀ। ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਧਨ ਅਨਾਜ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਇਸ ਲਈ ਪਿਤਾ ਨੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ਰੱਖਿਆ ਵਰਧਮਾਨ। ਫੇਰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਨਿਰਮਲਤਾ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਬਹਾਦਰੀ ਵਾਲੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਰਧਮਾਨ ਨੂੰ ਸਨਮਤੀ ਅਤੇ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਨਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।
ਮਹਾਵੀਰ ਨੂੰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਗਣਤੰਤਰ ਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ ਅਪਣੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਉਹ ਖੁਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਖੁੱਲੇ ਅਤੇ ਖਿੜੇ ਮਾਹੋਲ ਵਿੱਚ ਪਲੇ ਵੱਧੇ। ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਸ਼ਾਸ਼ਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ / ਗਣਮੁੱਖ ਜਾਂ ਰਾਜਾ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਪਦ ਉਸ ਨੂੰ ਚੋਣ ਰਾਹੀਂ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਗਣ ਪਰਿਸਧ ਦਾ ਸਭਾਪਤੀ ਵੀ ਉਹ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪਰਿਸਧ ਦੇ ਨਿਰਨੈ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਪਰਿਸਧ ਵਿੱਚ ਗਣ ਪੂਰਤੀ ਦਾ ਨਿਯਮ ਸੀ, ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਪੜ੍ਹਕੇ ਸੁਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਫੇਰ ਉਸ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ, ਬਹਿਸ ਅਤੇ ਵੋਟਿੰਗ ਦੀ ਲੋਕਤਾਂਤਰਿਕ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜਰਦਾ ਸੀ। ਵੋਟਿੰਗ ਦੇ ਲਈ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਲਕੜੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਤਖਤੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਲਾਕਾ ਆਖਦੇ ਸਨ ਦਿਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕਠਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ਲਾਕਾ ਗ੍ਰਾਹਕ ਦਾ ਸੀ। ਵੋਟ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
1
