________________
(ਆਤਮਾ) ਨੂੰ ਦੇਹ ਤੋਂ ਭਿੰਨ ਅਤੇ ਵੱਖ ਮੰਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿੜ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਸਮਿਅਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਇਕ ਖਾਸ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮੰਨਿਆ ਹੈ।
ਚੇਤਨ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜੀਵ ਦ੍ਰਵ ਨੂੰ ਹੀ ਸੁਖ ਦੁਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਦੂਸਰੇ ਦਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਗ੍ਰਹਿਣਸ਼ੀਲ ਬੁੱਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਖ ਦੁੱਖ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਜੀਵ ਜਾਂ ਆਤਮਾ ਹੀ ਹੈ। ਹੋਰ ਦਵਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਕਸਰ ਜੀਵ ਤੋਂ ਭਿੰਨਤਾ ਨਾਲ ਵਰਨਣ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਆਤਮਾ ਕਰਮ ਤੋਂ ਹੀ ਪੁਨਰਜਨਮ, ਸਵਰਗ, ਨਰਕ, ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ, ਪਸ਼ੂ ਜਨਮ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਕਰਮ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਨਾ ਨਾ ਫਸਨਾ, ਫਸ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਆਤਮਾ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਕਿਨ੍ਹੀ ਹੀ ਨਿਆਰੀ ਹੋਵੇ, ਮਹਿਨਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਸ ਦੀ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦੀ। ਆਤਮਾ ਖੁਦ ਅਪਣਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਤੇ ਬਾਹਰ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਅਖੋਤੀ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ - ਅਕ੍ਰਿਪਾ ਜਾਂ ਜਨਮ ਅਤੇ ਜਾਤ ਨਫਾ ਨੁਕਸਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਤੱਕ ਆਤਮਾ ਕਰਮ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਹੈ ਤੱਦ ਤੱਕ ਉਸਦਾ ਜਾਲ ਉਸ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਆਚਾਰਿਆ ਯੋਗਇੰਦੂ (ਛੇਵੀਂ ਸਦੀ) ਨੇ ਅੱਪਭਰੰਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਅਪਣੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗ੍ਰੰਥ ਪ੍ਰਮਾਤਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੋਹਾ 66 ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਆਤਮਾ ਤਾਂ ਲਾਚਾਰ ਹੈ, ਉਹ ਖੁਦ ਕੀਤੇ ਆਉਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਨਹੀਂ, ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਕਰਮ ਹੀ ਹੈ। ਕਰਮ ਦੇ ਬੰਧਨ ਦਾ ਖੇਲ ਸਮਝਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਦੋ ਸ਼ਰੀਰਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਮੰਨਿਆ ਹੈ।
1. ਸਥੂਲ ਸਰੀਰ: ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਟ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਾਥੀ ਹੈ। ਮੌਤ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲ੍ਹਾ ਕੇ / ਦਫਨਾ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਯੰਚ ਯਾਨੀ ਪਸ਼ੂ ਪੰਛੀ ਆਦਿ ਦੀਆਂ
24
-
