________________
ਮਹਾ ਸਾਧਵੀ ਚੰਦਨ ਬਾਲਾ ਜੈਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾ ਸਾਧਵੀ ਚੰਦਨ ਬਾਲਾ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਆਪ ਚੰਪਾ ਨਗਰੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਧਿਵਾਹਨ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਧਾਰਨੀ ਦੀ ਸਪੁਤਰੀ ਸਨ। ਆਪ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ਵਸੂਮਤੀ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਮਾਂ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਤੱਪਸਿਆ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਸ਼ਤਾਨਿਕ ਰਾਜਾ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸ਼ਤਾਨਿਕ ਰਾਜੇ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਚੰਪਾ ਨਗਰੀ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਧਿਵਾਹਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਇਕ ਸੈਨਿਕ ਰੱਥ ਵਿੱਚ ਰਾਣੀ ਧਾਰਨੀ ਅਤੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਵਸੂਮਤੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ।
ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸੈਨਿਕ ਦਾ ਮਨ ਰਾਣੀ ਧਾਰਨੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਵਿਗੜ ਗਿਆ। ਉਸ ਸੈਨਿਕ ਨੇ ਰਾਣੀ ਧਾਰਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੱਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ ਕੀਤੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਾਣੀ ਧਾਰਨੀ ਨੇ ਸੈਨਿਕ ਦੀ ਮੰਗ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੈਨਿਕ ਨੇ ਜੋਰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਰਾਣੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਜੀਭ ਖਿੱਚਕੇ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤੇ। ਹੁਣ ਵਸੂਮਤੀ ਇੱਕਲੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਉਸ ਸੈਨਿਕ ਨੇ ਵਸੂਮਤੀ ਨੂੰ ਦਾਸੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਚ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ।
ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮ ਪ੍ਰਥਾ ਕਾਰਨ, ਗੁਲਾਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਸਨ। ਸੈਨਿਕ ਨੇ ਇੱਕ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਵਸੂਮਤੀ ਦੀ ਬੋਲੀ ਲਗਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਵਸੂਮਤੀ ਸੁੰਦਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਯੋਗ ਘਰੇਲੂ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੇਸ਼ਵਾ ਨੇ ਖਰੀਦ ਲਿਆ। ਚੰਦਨ ਬਾਲਾ ਨੇ ਉਸ ਵੇਸ਼ਵਾ ਨਾਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫੇਰ ਉਸ ਨਗਰੀ ਦੇ ਧੰਨਾ ਸੇਠ ਨੇ ਸੈਨਿਕ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਮੰਗੀ ਕੀਮਤ
[7]
