________________
ਮਨਪ੍ਰਯੁਭਵ ਗਿਆਨ : | ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੋਚੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਵਾਲਾ ਗਿਆਨ। ਇਸ ਦੇ ਵੀ ਰਿਜੂਮਤੀ ਤੇ ਵਿਪੁਲਪਤੀ, ਇਹ ਦੋ ਭੇਦ ਹਨ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ :
ਕੇਵਲ ਗਿਆਨਵਰਨ ਕਰਮ ਦੇ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ਤੇ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ, ਜੋ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਇਹ ਗਿਆਨ ਬੁੱਧ, ਸੰਪੂਰਨ, ਅਸਾਧਾਰਣ ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨੀ ਲੋਕ ਤੇ ਅਲੋਕ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਲਗਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਿਆਨਆਵਰਣ, ਦਰਸ਼ਨਆਵਰਣ, ਮੋਹ ਤੇ ਅੰਤਰਾਏ (ਰੁਕਾਵਟ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਘਾਤੀ ਕਰਮ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋਣ ਤੇ ਹੀ ਇਹ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਨਕਸ਼ੇਪ :
ਨਕਸ਼ੇਪ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਰੱਖਦਾ ਜਾਂ ਵੰਡਣਾ। ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਵੰਡ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਬੰਧਿਤ ਮੌਕੇ ਤੇ ਕਿਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਹੈ।
1. ਨਾਮ ਨਿਕਸ਼ੇਪ : ਨਾਮ ਪ੍ਰਮੁੱਖ - ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਆਦਮੀ ਦਾ ਨਾਉਂ ਰਾਜਾ ਰੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਭਿਖਾਰੀ ਹੋਵੇ, ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਆਖ ਕੇ ਪੁਕਾਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਕਥਨ ਨੂੰ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਆਖ ਸਕਦੇ। ਨਾਮ ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਵਿੱਚ ਨਾਉਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
2. ਸਥਾਪਨਾ ਨਿਕਸ਼ੇਪ : ਜੋ ਅਰਥ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੰਨ ਲੈਣਾ ਸਥਾਪਨਾ ਨਿਕਸ਼ੇਪ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨਾ ਕਿ ਉਹ ਇਹੋ ਹੈ। ਸਥਾਪਨਾ ਵੀ ਤਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਦੋ ਕਿਸਮ ਦੀ ਆਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੀ
10
