________________
‘ਜੈਨ ਧਰਮ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ :
| ਦਸ਼ਵੈਕਾਲੀਕ, ਉਤਰਾਧਿਐਨ ਅਤੇ ਸੂਤਰਕ੍ਰਿਤਾਂਗ ਆਗਮ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਜਿਨ ਸਾਸ਼ਨ, ਜਿਨ ਮਾਰਗ, ਜਿਨ ਪ੍ਰਵਚਨ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪਰ ਜੈਨ ਧਰਮ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕ ਭਾਸ਼ਯ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਗਰੰਥ ਵਿਕਰਮ ਸੰਮਤ 845 ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ।
ਮਤੱਸਯ ਪੁਰਾਣ'ਤੇ ਵਿੱਚ ਜਿਨ ਧਰਮ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਭਾਗਵਤ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਉੱਲੇਖ ਹੈ। ਸਾਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਕਾਲ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਉ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਦਲਾਉ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਪ੍ਰਰਾ ਪੱਖੋਂ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਨਾਲ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਿਵ ਤੋਂ ਸ਼ੈਵ, ਵਸ਼ਨੂੰ ਤੋਂ ਵੈਸ਼ਨਵ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਤੋਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੈਨ ਧਰਮ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਚਾਲੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਧਰਮ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਧਰਮ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ, ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਜਾਂ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਅਰਹਤਾਂ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਆਤਮ ਜੇਤੂਆਂ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਚੈਨ ਧਰਮ ਹੈ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਆਦਮੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤਰੱਕੀ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਮਹਾਂਮਨੁੱਖ, ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਜਨ (ਮਨੁੱਖ) ਤੋਂ ਜਿਨ (ਜੇਤੂ) ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤੀਰਥੰਕਰ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ ਤੋਂ ਕੇਵਲੀ (ਗਿਆਨੀ) ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ---------- -------- -----------------
ੳ) ਯੋਧਾ ਰਿw ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਵਸ਼ਕ ਭਾਸ਼ਯ ਗਾਥਾ 1043 ਅ) ਰਿਦ ਧਾਂ - ਓਹੀ ਗਾਥਾ 1045 -1046 ਮੱਸਿਆਪੁਰਾਣ 4/13/54 गत्वाथ मोहयामस रपिपुत्रान् बृहस्पति
जैन धर्म क्रत स्वेन यज्ञ निन्दा पर तथा
ਦੇਵੀ ਭਾਗਵਤ 4/13/58 26
