________________
चाणक्याची जीवनकथा
बहिणी चांगल्या श्रीमंत घरात दिलेल्या होत्या. माहेराहून महिनाभर आधी येण्याचे निमंत्रण होते. यशोमती उत्साहाने तयार झाली. चाणक्य विवाहाच्या वेळी येणार असे ठरले. सोबत बघून यशोमती माहेरी गेली. पाहते तो काय ! सर्व बहिणींनी आणि मेहुण्यांनी आधीच येऊन मुक्काम ठोकला होता. आईवडिलांनी यशोमतीचे स्वागत केले खरे, पण तिला ते खूपच निरुत्साही वाटले. ती घरात आली. सगळ्या बहिणी उंची वस्त्रे धारण करून आणि नखशिखांत दागिने धारण करून, ऐटीत इकडे-तिकडे वावरत होत्या. हिने जवळ जाऊन त्यांची विचारपूस केली. बहिणींनी कशीबशी उडत-उडत उत्तरे दिली. बहिणी आणि त्यांचे यजमान तोऱ्यात वावरत होते. यशोमती दुःखी झाली. एका कोपऱ्यात बसून राहू लागली.
एके दिवशी तो अपमान सहन न होऊन, स्वत:च आपल्या घरी म्हणजे चाणक्याकडे निघून आली. मुख्य विवाहसोहळा पार देखील पडला नव्हता. चाणक्याला तिचे मानसिक दुःख जाणवले. तो पुन्हा-पुन्हा खोदून-खोदून कारण विचारू लागला.
आपल्या गुणी आणि बुद्धिमान पतीला त्याच्या दारिद्र्याचे कारण सांगून दुखवावे, असे यशोमतीला मुळीच वाटत नव्हते. खूपच आग्रह केल्यावर अखेरीस माहेरी घडलेला सर्व प्रसंग तिने सांगितला. चाणक्य विचारात पडला. आपल्या पत्नीला कोणी गरिबीवरून हिणवावे, हे त्याच्या मानी स्वभावास पटले नाही. त्याला पाटलिपुत्राच्या धनानंदाची आठवण झाली. तेथील वास्तव्यात त्याला माहीत झाले होते की, प्रतिवर्षी एका विशिष्ट दिवशी धनानंद, विद्वान आणि गुणीजनांचा सत्कार करतो. सुवर्णदक्षिणा आणि कपिला गायींचे दान करतो. चाणक्याला वाटले, 'आपली विद्वत्ता सिद्ध करून हे दान मिळवावयास काय हरकत आहे ? आपले हे दारिद्र्य मग कायमचेच मिटेल.'
