________________ कथाबाह्य संदर्भ आवश्यकचूर्णी सातव्या शतकातील आहे. त्यातील 'चाणक्यचरित्र' हे श्वेतांबरीयांनी चौदाव्या शतकापर्यंत चाणक्यकथेचे मुख्य स्रोत म्हणून वापरले. हरिषेण हा आठव्या शतकातील आहे. बृहत्कथाकोषात त्याने लिहिलेल्या चाणक्यमुनिकथानकाचा दिगंबरीयांनी सोळाव्या शतकापर्यंत मुख्य स्रोतासारखा वापर केला. हरिषेणापूर्वीचे चाणक्यविषयक दिगंबर संदर्भ अगदी तुरळक आणि फक्त मृत्युविषयक आहेत. 85 संस्कृत श्लोकातील ही दीर्घकथा, हरिषेणाने दिगंबर साहित्याला दिलेले योगदान आहे. जन्माने ब्राह्मण असलेल्या हरिषेणाने त्याच्या चाणक्यचरित्रासाठी स्कंदपुराण आणि मत्स्यपुराणाचा आधार घेतला आहे. कथासरित्सागराचे जे समकालीन संस्करण (बहुधा पैशाचीतील) हरिषेणाला उपलब्ध होते, त्याचाही वापर त्याने केलेला दिसतो. विशाखदत्ताच्या मुद्राराक्षसाचा थोडाही प्रभाव हरिषेणावर दिसत नाही. हरिषेणाने वृत्तात बसण्यासाठी 'चाणक्य' आणि 'चाणाक्य' अशी दोन्ही नावे वापरली आहेत. चाणक्याचे माता-पिता, जन्मस्थान इत्यादि सर्वांची नावे श्वेतांबर साहित्यापेक्षा अगदी निराळी आहेत. चाणक्याचा जन्म, शिक्षण, भविष्य, मुंज, विवाह यांचे तपशील हरिषेणाने पूर्णपणे गाळले आहेत. त्याचे ब्राह्मणत्व आणि
