________________ कथाबाह्य संदर्भ या चाणक्यकथा येतात. निशीथचूर्णीतील चाणक्यविषयक उल्लेख याप्रमाणे आहेत - (अ) निशीथचूर्णी (खंड 2) पृ.३२-३३ (ब) निशीथचूर्णी (खंड 3) पृ.४२३-४२४ (क) निशीथचूर्णी (खंड 4) पृ.१०-११ (18) आचारांगचूर्णीचे कर्तृत्व परंपरेने इसवी सनाच्या सहाव्या-सातव्या शतकात होऊन गेलेल्या जिनदासगणींकडेच जाते. तथापि आचारांगचूर्णीची भाषा आवश्यक व निशीथचूर्णीपेक्षा काही प्रमाणात वेगळी दिसते. आचारांगचूर्णीत फक्त एका ठिकाणी चाणक्याचा ओझरता उल्लेख येतो. शिवाय तेथे आवश्यकचूर्णीचा संदर्भ अजिबात दिलेला नाही. अ) चाणक्याच्या पत्नीचा तिच्या गरिबीमुळे अपमान झाल्याने, चाणक्याच्या कानावर ही गोष्ट गेल्यावर, त्याने नंदवंशाचा उच्छेद केला - असा उल्लेख आचारांगचूर्णीच्या 49 व्या पृष्ठावर येतो. आचारांगाच्या 1.1.2.1 मध्ये म्हटले आहे की, 'माता-पिता --- पत्नी इत्यादींमध्ये आसक्त असलेले लोक प्रमादास प्रवृत्त होतात.' या वाक्याच्या स्पष्टीकरणासाठी चाणक्याचा वर दिलेला ओझरता उल्लेख येतो. आवश्यकचूर्णीत जो चूर्णीकार चाणक्याचे जीवनचरित्र अत्यंत गौरवाने सांगतो तोच चूर्णीकार आचारांगचूर्णीत चाणक्याच्या आसक्तीसंबंधी आणि प्रमादासंबंधी इतके अनुदार उद्गार काढेल, हे तर्कबुद्धीला पटत नाही. हीच गोष्ट सूत्रकृतांगाच्या चूर्णीलाही लागू पडते. त्यामुळे सर्व उपलब्ध चूर्णी जिनदासगणींनी लिहिल्या, या पारंपारिक मताबाबत विवाद उत्पन्न होऊ शकतो. परंतु प्रस्तुत संदर्भात त्या 149
