________________
२१५
अध्ययन ४ मृ. ४ वायुकायस्य सचित्ततासिद्धिः
शस्त्रपरिणता चित्तानिकायमाह उष्णमन्नं कृशरौदनादि, उष्णपानकं शाकौदनादीनामवस्रावणादि (ओसामण इति भाषा ), तप्तेष्टका सिकतादि च, एतेष्वनिसंयोगनिष्पाद्यत्वादचित्ता निकायशब्दो व्यपदिश्यते, क्षुधाद्युपशमनार्थे ग्राह्योऽसौ ।
-
वायुकायः ।
वायुश्चित्तवानाख्यातः । कथमस्य सचेतनत्वमिति चेत्तत्प्रमाणाद् गृहाण, तथाहि - वायुश्चेतनावान् अनन्यप्रेरिताऽनियततिर्यग्गमनत्त्वात्, हरिणगवयादिवत्, स च 'अनेकजीवः, पृथक्सत्त्वः आख्यातः, शस्त्रपरिणतादन्यत्र' इत्यादिकानां प्राग्वद्वयाख्या बोद्धव्या ।
खिचड़ी, भात आदि उष्ण अन्न, शाकका ओसामण और चावलोंका मण्ड आदि उष्ण पान, तपी हुई ईंट, बालू आदि शस्त्र-परिणत अचित्त अग्निकाय कहलाते हैं। ये सब अग्निके संयोगसे निष्पन्न होते हैं इसलिए इनमें अचिन्त अग्निकाय शब्दकी प्रवृत्ति होती है ।
( वायुकाय )
वायुकायको भी भगवानने सचित्त कहा है। वायु कैसे सचित्त है सो कहते हैं । वायु सचेतन है, क्योंकि दूसरेकी प्रेरणाके विना अनियत रूप से तिर्यक्गमन करनेवाला है, जैसे हिरन या रोझ ( गवय ) । अनेकजीव और पृथक्सत्त्व आदिकी व्याख्या पहले के समान समझनी चाहिए ।
ખિચડી, ભાત આદિ ઊનું અન્ન, શાકનું એસામણુ અને ચાખનું એસામણુ, આદિ ઊનું પાન, તપેલી ઇંટ, ગરમ રેતી આદિ શસ્ત્રપરિણત અચિત્ત અગ્નિકાય કહેવાય છે. એ બધાં અગ્નિના સંયોગથી નિષ્પન્ન થાય છે, તેથી એમાં અચિત્ત અગ્નિકાય શબ્દની પ્રવૃત્તિ થાય છે. (૩)
( वायुडाय )
વાયુકાયને પણ ભગવાને સચિત્ત કહી છે. વાયુ કેવી રીતે સચિત્ત છે તે કહે છે:વાયુ સચેતન છે, કારણ કે ખીન્તની પ્રેરણા વિના અનિયતરૂપે તિ ્ ગમન કરનારા છે, જેવું કે હરણુ અથવા રાઝ (નીલગાય ).
અનેક જીવ અને પૃથસત્ત્વ આદિની વ્યાખ્યા પહેલાંની પેઠે સમજવી.
