________________
-
= अध्ययन २ गा. ४ कामरागदोपानुचिन्तनम्
१२५ दोपा विविधशस्त्रास्त्रधारिणः प्रवलशत्रय इय समुत्तिष्ठन्ति । तत्रादावारौद्रध्यानं हृदये पदमारोपयति, तस्मिश्च विद्यमाने प्रमादः साहस-मज्ञान-मधर्मो-सिद्धिस्तथान्यपि दोपाः समायान्ति । अब्रह्मचर्यस्य सकलप्रमादस्थानत्वेन प्रमादः, भाषचारितकार्यकरणबुद्धिसमुत्पादकत्वेन साहसं, पोधिवीजविनाशकत्वेन अज्ञानम् , अधोगतिकारकत्वेन अधर्मः, अष्टविधकर्मजनकत्वेन असिद्धिश्च, एते दोपावेतोरहे संयमरत्नापहाराय यथेच्छमाशु प्रविशन्ति । __ किंव-विपयरागः, सकलपापानां निदानम् ; कुठार इव चारित्रतरुं छिनत्ति,
प इस प्रकार आ खड़े होते हैं मानों अनेक अस्त्र-शस्त्र लेकर प्रपल शनु आ डटे हों। पहले पहल तो आध्यान और रौद्रध्यान हृदयमें स्थान पा लेते हैं। इनके स्थान पाते ही प्रमाद, साहस, अज्ञान, अधर्म, असिद्धि आदि अनेक दोप उपस्थित होते हैं । । अब्रह्मचारीको प्रमादके सय कारण मौजूद रहते हैं इसलिए प्रमाद, विना विचारे कार्य करनेसे साहस, बोधि-रूपी बीजका विनाशक होनेसे अज्ञान, अधोगतिमें लेजानेके कारण अधर्म, और आठों कर्मोंका जनक हानसे असिद्धि, और इस प्रकारके अनेक दोप शत्रुकी तरह चित्तरूपी परम संयमरूपी रत्नको लूटनेके लिए इच्छानुसार प्रवेश कर जाते हैं।
विपयराग सकल पापोंका मूल कारण है; चारित्र-वृक्षको, काटनेके लिए कुठार है; जिस प्रकार कजल, सफेद वस्त्रको मलिन कर देता ખડા થાય છે, જાણે કે અનેક અસ્ત્ર-શસ્ત્ર લઈને પ્રબળ શત્રુઓ આવી પહોંચ્યા હાય. પહેલાં તે આનં–થાન અને રૌદ્રધ્યાન હૃદયમાં સ્થાન જમાવી લે છે. તેને સ્થાન મળતાં જ પ્રમાદ, સાહસ, અજ્ઞાન, અધર્મ, અસિદ્ધિ આદિ અને દે આવી अभा २ छे.
અબ્રટ્ટાચારીની સમીપે પ્રમાદનાં બધાં કારણે હાજર રહે છે. એથી પ્રમાદ, વગર વિચારે કાર્ય કરવાથી સાહસ, બધિરૂપી બીજનું વિનાશક હોવાથી અજ્ઞાન, અધોગતિમાં લઈ જવાને કારણે અધર્મ, અને આઠે કર્મોનું જનક હવાથી અસિદ્ધિ અને એવા જ બીજા અનેક દે શત્રુની પેઠે ચિત્તરૂપી ઘરમાં સંયમરૂપી રત્નને લૂંટી લેવાને ઈરછાનુસાર પ્રવેશ કરે છે.
વિષયરાગ બધાં પાપનું મૂળ કારણ છે, ચારિત્ર વૃક્ષને કાપનારે કહાડે છે.
