________________
-
१७०
श्री दशाश्रुनस्कन्धमत्रे "क्षणिकाः सर्वसंस्कारा,-अस्थिराणां कुतः क्रिया ।।
भूतिये॒पां क्रिया सैव, कारकं सैव चोच्यते ॥ १॥" इति ॥
अथवा-अक्रियां' जीवादिपदार्थो नाम्ती'-त्यादिकां क्रियाविरहलक्षणां वदितुं शीलमस्येति अक्रियावादी=' नास्ति माता, नास्ति पित'-त्येवंवादीयथाऽवस्थितं वस्त्वनेकान्तात्मकं तम्नास्तिकत्वेकान्तात्मकमेवास्तीतिमरूपका, नास्तिक इत्यर्थः ।
क्रियावादः, आस्तिकवादः, सम्यग्दर्शनं चेत्येकार्थकाः, एतद्विरुद्धोऽक्रियावादः - जीवाजीवादिपदार्थानां सत्ताया अपलापो नास्तिकवादः, इदं मिथ्यादर्शनम् ।
"क्षणिकाः सर्वसंस्कारा,-अस्थिराणां कुतः क्रिया ।
भूतिर्येषां क्रिया सैव, कारकं सैव चोच्यते ॥१॥ इति ॥ ___ अर्थात्- सव संस्कार उप्तन्न होते ही नष्ट हो जाते हैं इसलिये वे क्षणिक हैं, अतः जिन पदार्थों की सत्ता ही नहीं उनकी क्रिया कैसे हो सकती है ? क्यों कि उन की भृति - उप्तत्ति ही क्रिया है
और वही कारक- कर्ता है, अर्थात् वह उप्तत्तिरूप क्रिया का ही कर्ता हो सकता है ॥१॥
अथवा- 'जीव आदि पदार्थ नहीं है। इस तरह वोलने वाला अक्रियावादी है । अर्थात्- "न माता है, न पिता है। ऐसा वोलने वाला । 'यथावस्थित वस्तु अनेकान्तात्मक नहीं है, किन्तु एकान्तात्मक है, ऐसा बोलने वाला नास्तिक है । क्रियावाद, आस्तिकवाद, सम्यग्
"क्षणिकाः सर्वसंस्कारा,-अस्थिराणां कुतः क्रिया ।
भूतिर्येषां क्रिया सैव, कारकं सैव चोच्यते ॥१॥" ति અથ–બધા સ્કર ઉત્પન્ન થતાજ નષ્ટ થઈ જાય છે તે માટે તે ક્ષણિક છે. આથી જે પદાર્થની સત્તાજ નથી તેમની ક્રિયા કેવી રીતે હોઈ શકે? કેમકે તેમની ભૂતિ–ઉત્પત્તિજ ક્રિયા છે અને તેજ કારકત્રકર્તા છે અર્થાત તે ઉત્પત્વિરૂપ કિયાનાજ કર્તા થઈ શકે છે (૧)
, અથવા–“જીવ આદિ પદાર્થ નથી” એ પ્રમાણે બેલાવાવાળા અક્રિયાવાદી છે અર્થાત્ “માતા નથી, પિતા નથી” એમ બોલવાવાળા, “યથાવસ્થિત વસ્તુ અનેકાન્તાત્મક નથી, પરન્તુ એકાતાત્મક છે એમ બોલવાવાળા નાસ્તિક છે
