Page Text
________________
विपाकचन्द्रिका टीका, श्रु० १, अ० १, जम्बूस्वामिवर्णनम् ...... ४१. वए, घोरगुणे, घोरतवस्सी, घोरबंभचेरवासे, उच्छूढसरीरे, संखित्तविउलतेउलेस्से, उड्ढेजाणू, अहोसिरे, कयंजलिपुडे, उक्कुडासणे' इत्येषां संग्रहः । अस्य व्याख्यासमचतुरस्त्रसंस्थानसंस्थितः-समा:-तुल्या:-अन्यूनाधिकाः, चतस्रोऽस्रयः= हस्तपादोपर्यधोरूपाश्चत्वारोऽपि विभागाः (शुभलक्षणोपेताः) यस्य संस्थानस्य तत् समचतुरन्तुल्यारोहपरिणाहं, तच्च संस्थानम्-आकारविशेष इति समचतुरस्त्रसंस्थानम् , तेन संस्थिता-समचतुरस्रसंस्थानसंस्थितः। तथा वज्रर्षभनाराचसंहननः-नाराचम्-उभंयतो मर्कटवन्धः, ऋषभः तदुपरि वेष्टनपट्टाकृतिकोऽस्थिविशेषः, वज्र-कीलिकास्थि -उभयमस्थि दृढीकर्तुं तवेधकमस्थि, तेषां समाहारः, तद्रूपं संहननम् अस्मां बन्धविशेषो यस्य स वज्रर्षभनाराचसंहननः। कनकपुलकनिकषघोरतबस्सी, घोरवंभचेरवासी, उच्छूढसरीरे संखित्तविउलतेउलेस्से, उड्ढंजाणू, अहोसिरे, कयंजलिपुडे उक्कुडासणे" इन सब विशेषणों का सूचक है। इन सबका अर्थ इस प्रकार है- वे आर्य जम्बूस्वामी अनगार समचतुरस्त्र संस्थानविशिष्ट थे। जिसमें हस्त, पाद, एवं ऊपर और नीचे के शरीर के विभाग न न्यून हो और न अपने प्रमाण से अधिक हो हो, वह समचतुत्रसंस्थान है । छह संस्थानों में से यह प्रथम संस्थान है। वज्रर्षभनाराचसंहनन से वे युक्त थे। आजू-बाजू दोनों ओर लटबंध का नाम नाराच, उसके ऊपर वेष्टनपट्टककी आकृति जैसी जो हड्डीविशेष है वह ऋषभ, दोनों हड्डियों को दृढ करने के लिये कील जैसी हड्डी का नाम वज्र है। इस संहनन में वज्र के समान हाड, वज्र के समान वेष्टन और वज्र के समान कीलियां होती हैं। यह सब से उत्तम प्रकारका शरीर का बांधा है। इसमें संखित्तविउलतेउलेस्से, उड्दजाणू, अहोसिरे, कयंजलिपुडे, उक्कुडासणे' આ સર્વ વિશેષણોના સૂચક છે. તે સર્વને અર્થ આ પ્રમાણે છે–તે આર્ય જ—– સ્વામી અણગાર સમચતુરસસંસ્થાનવિશિષ્ટ હતા. હાથ, પગ તથા ઉપર અને નીચેના શરીરને કેઈપણ ભાગ પિતાના પ્રમાણથી જૂનાધિક ન હોય તે સમચતુરસસંસ્થાન કહેવાય છે. છ સંસ્થાનોમાં એ પ્રથમ સંસ્થાન છે. વાત્રાષભનારાચસંહનનથી તે યુક્ત હતા. આજુ-બાજુ બન્ને તરફ જે મકે ટબંધ તેનું નામ નારા છે, તેના ઉપર વિષ્ટનપટ્ટકની આકૃતિ જેવું જે હાડકું હોય છે તે અષભ છે, અને હાડકાઓને મજબૂત કરવા માટે કોલ–ખીલા જેવા હાડકાનું નામ છે. આ સંહનામાં જ સમાન હાડકાં, વા સમાન વેષ્ટન-આચ્છાદાન અને વજા સમાન ખીલીઓ હોય છે. એ સૌથી ઉત્તમ પ્રકારના શરીરના બાંધા છે. તેમાં આજુબાજુનાં બન્ને હાડકાં પરસ્પરમાં
| SR No. | 009356 |
| Book Title | Vipaksutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1959 |
| Total Pages | 825 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_vipakshrut |
| File Size | 58 MB |