________________
७८५
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३६ स्त्रीमोक्षनिरूपणम्
" अपवादं परिहत्य उत्सर्गश्च प्रवर्तते ” इति । अपवादश्च-"मिच्छादिट्ठी अपज्जत" । तथा
"सुर नारएलु होति चत्तारि तिरिएल जाण पंचेन" इत्यादिरागमः । तथा चोक्तम्
मनुजगतौ सन्ति गुणाश्चतुर्दशेत्यावपि प्रमाणं स्यात् ।
पुंषत् स्त्रीणां सिद्धौ, नापर्याप्तादिवद्वाधा ॥ १ ॥ इति ॥ शंका-यदि इस प्रवचषको लामान्य विषयक माना जाये तो अपर्यातक लनुष्यादिको तथा देवनारक एवं तिर्थचा ली निर्माणपद प्राप्त होनेका प्रसंग मानना पडेगा। लो इस प्रकार की शंका करना भी ठीक नहीं है । कारण कि अपर्याप्त मनुष्य आदि इला प्रवचन के विषय नहीं हैं। वे तो अपवादके विषय हैं। और अपबादको छोड़ कर उत्सर्गकी प्रवृत्ति होती है। कहा भी है____ "अपबाद परिहत्या, उत्सर्गश्च प्रवर्तते" इति। वह अपवाद "मिच्छादिही अपज्जन्त" लथा-"मुर नारएल होति चत्तारि तिरिएलु जाणपंचेव" इस प्रकार है। इन लिथयादृष्टि, अपर्याप्तक, देव, नारक और तिर्यश्चको छोड़कर उपरोक्त आगम वाक्य चरितार्थ होता है। अर्थात्इनको छोड़कर सब मनुष्यमात्र मुक्तिके अधिकारी है। कहा भी है
"मनुजातौ सन्ति गुणाश्चतुर्दशेल्याद्यपि प्रमाणं स्यात् । पुंवत् स्त्रीणां लिद्वौ लापर्यासादिवराधा ॥ १॥” इति ।
શંકા–જો આ પ્રવચનને સામાન્ય વિષયક માનવામાં આવે તે અપર્યાત્મક મનુષ્યાદિકોમાં તથા દેવ, નરક અને તિર્યમાં પણ નિર્વાણપદ પ્રાપ્ત થવાને પ્રસંગ માનવે પડશે. તે આ પ્રકારની શંકા કરવી પણ ઠીક નથી, કારણ કે, અપર્યાપ્ત મનુષ્ય આદિ આ પ્રવચનના વિષય નથી, એ તે અપવાદના વિષય છે અને અપવાદને છોડીને જ ઉત્સર્ગની પ્રવૃત્તિ થાય છે. કહ્યું પણ છે
“अपवाई परिहत्य उत्सर्गश्च प्रवत्तते" इति ! 22 A५ " मिच्छादिद्वी अपज्जन्तगे" तथा-" सुर नारएसु हाँति चत्तारि तिरिएसु जाणपंचेव " मा પ્રકાર છે. એ સિચ્ચાદૃષ્ટિ, અ પર્યાપ્તક, દેવ, નાક અને તિય અને છેડીને ઉપરોક્ત આગમ વાક્ય ચરિતાર્થ થાય છે. અર્થાત્ આને છેડીને સઘળામનુષ્ય માત્ર મુકિતના અધિકારી છે. કહ્યું પણ છે– __मनुजातौ सन्ति गुणाश्चतुर्दशे, त्याद्यपि प्रमाणं स्यात् ।
पुंवत् निणां सिद्धौ, नापर्याप्तादि वद्वाधा ॥ १॥” इति । उ० ९९
