Page Text
________________
उत्तराध्ययनसूझे न तावद् वाधकामारेन समानाधिकरणसमोमः कल्पनीय इति वक्तुं युक्तम् , तत्र हि स्त्री शब्दस्य पुरुषाभिलाषात्मको भाव एवार्थों भवेत् तत्र किं स एव साभादर्थः ११, किं वा तदुपलक्षितं शरीरम् २ ? । ___ यदि पुरुषाभिलापरूपो भाव एव साक्षादर्थ, इति मन्यसे, तदा वहि-कि तदैव तद्भावस्तव संनतः, किं भूतपूर्वगत्या वा ?, तत्र यदि तदैव स पुरुषाभिलापात्मको भावः स्त्री शब्दार्थस्तदा भवदभिमतपुरुषनिर्वाणावस्थायामपि वेदसंभवः स्यात् । न चैतदागमप्रसिद्धमिति, ताशार्थस्वीकारे आगमविरोधः । ____ यदि भूतपूर्वगत्या पुरुषाभिलापरूपो भावः खो शब्दार्थ इति समतस्तर्हि देवासमास कल्पनीय हुआ है सो इस समासमें स्त्री शन्दका अर्थ पुरुषाभिलाषरूप भाववेद ही होगा सो यही अर्थ क्या इसका साक्षात् अर्थ होगा या इससे उपलक्षित 'शरीर उसका अर्थ होगा। यदि कहो कि पुरुषाभिलापरूप भाव ही साक्षात् स्त्री शब्दज्ञा अर्थ होगा तो हम पूछते हैं कि क्या उसी समय यह भाव तुम्हें समत है या भूतपूर्वगतिसे यह भाव तुम्हें संमत है। यदि कहो ली शब्दका अर्थ उसी समय-उस पर्यायमें-ही पुरूषामिलाषरूप भाववेद हैं ऐसा हमें संमत है-सो ऐसी अवस्थासें आपके अभिमत पुरुष निर्वाणमें भी वेदका संभव माना जायेगा। परन्तु निर्वाण अवस्थामें तो वेदकी संभवता होती ही नहीं है यह बात आगममें प्रसिद्ध है अतः स्त्री शब्दका अर्थ भाववेद स्त्री मानना यह ठीक नहीं है।
यदि कहो कि भूतपूर्वगतिसे पुरुषाभिलापरूप भाव, स्त्री शब्दका
જે કહો કે, બાધકના અભાવથી સમતાધિકરણ સમાસ ક૫નીય થયેલ છે તે આ સમાસમાં સ્ત્રી શબ્દનો અર્થ પુરૂષાભિલાષરૂપ ભાવેદ જ થાય તે આજ અર્થ શું આને સાક્ષાત અર્થ થાય અથવા આથી ઉપલક્ષિત “શરીર એને અર્થ થાય છે એમ કહે કે, પુરૂષાભિલાષરૂપ ભાવ જ સાક્ષાત સ્ત્રી શબ્દનો અર્થ થાય તે અમે પૂછીએ છીએ કે, શું એ સમયે આ ભાવ તમને સંમત છે અથવા ભૂતપૂર્વ ગતિથી આ ભાવ તમને સંમત છે, જે કહે કે, સ્ત્રી શબ્દનો અર્થ એ સમયે એ પર્યાયમાં જ પુરૂષાભિલાષરૂપ ભાવેદ છે. એવું અમને સંમત છે. તે એવી અવસ્થામાં આપના અભિમતથી પુરૂષ નિમણમાં પણ વેદને સભવ માનવો પડશે. પરંતુ નિર્વાણ અવસ્થામાં તે વેદની સંભવતા હોતી જ નથી. આ વાત આગમમાં પ્રસિદ્ધ છે. આથી સ્ત્રી શબ્દને અર્થ ભાવેદ સ્ત્રી માને એ હક નથી.
જે કહો કે, ભૂતપૂર્વ ગતિથી પુરૂષાભિલાષરૂપ ભાવ, સ્ત્રી શબ્દને વાચ
| SR No. | 009355 |
| Book Title | Uttaradhyayan Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1960 |
| Total Pages | 1039 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_uttaradhyayan |
| File Size | 75 MB |