________________
प्रियदर्शिनी टीका अ० ३२ गंधविषये रागस्यानर्थत्वनिरूपणम्
नोपैति अतुष्टिदोषेण दुःखीसन्, लोभाविलः परस्य अदत्तम् = अतिसुरभिचम्पकांदि कुसुमकस्तूरी सुगन्धितैलादिवस्तु । आदत्ते गृह्णाति शेष व्याख्या पूर्ववत् ॥५५ ॥ मूलम् - तहाभिभूयस्स अदत्तहारिणो, गन्धे अतित्तस्स परिग्गहे ये । मार्यामु वढई लोभदोसा, तत्थावि दुक्खा नै विमुच्चई से ॥५६ छाया - तृष्णाभिभूतस्य अदत्तहारिणः, गन्धे अतृप्तस्य परिग्रहे च । मायामृषा वर्द्धते लोभदोषात्, तत्रापि दुःखान्न विमुच्यते सः॥५६॥ टीका - - ' तहाभिभूयस्स' इत्यादि --
गन्धे = गन्धविषयके, परिग्रहे अतृप्तस्य, अतएव तृष्णाऽभिभूतस्य, अदत्तहारिणः, मयामृषा वर्द्धते, तत्रापि स दुःखात् न विमुच्यते इत्यन्वयः । शेष व्याख्या पूर्ववत् ॥ ५६ ॥
होता है तब उस समय गंधके ग्रहण करनेमें अत्यंत आसक्त बनकर भी वह संतोष प्राप्त नहीं कर सकता है। इस तरह (अतुट्ठिदोसेण दुही- अतुष्टिदोषेण दुःखी) इस असंतोषरूप दोष से दुःखित होकर वह (परस्स - परस्य ) दूसरेको भी गंधविशिष्ट द्रव्यको ( लोभाविले - लोभाविल: ) लोभसे मलिन होकर विना मांगे बिना पूछे ग्रहण कर लेता है ॥ ५५ ॥
'हा' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - गन्धमें जब प्राणी असन्तुष्ट रहा करता है तब वह उसको ग्रहण करनेकी हरएक प्रकार से चेष्टा किया करता है । इस तरह उसको अपनाने की चेष्टारूप तृष्णा से आकुल व्याकुल बनेहुए उसके चित्तमें उसको चुराने का भाव जगता है । और जब वह उसको चुरा लेता है तो उसके તૃપ્ત થતા નથી ત્યારે એ સમયે ગંધને મેળવવામાં અત્યંત આસક્ત બનીને
ते संतोष प्राप्त उरी राउतो नथी. या प्रभा अतुट्ठिदोसेण दुही - अतुष्टि - दोषेण दुःखी असतोष पाना होषथी दुःमित मनीने ते परस्स- परस्य श्रीमना गंध विशिष्ट द्रव्यने लोभाविले - लोभाविलः बोलने वश मनीने वगर भाग्ये તેમ વગર પુછચે લઈ લ્યે છે. ૫ ૫૫૫
तन्हा " त्याहि !
ગદ્યમાં જ્યારે પ્રાણી અસતુષ્ટ રહ્યા કરે છે. ત્યારે તે એને મેળવવાની દરેક પ્રકારથી ચેષ્ટા કર્યો કરે છે. આ પ્રમાણે એને હાથ કરવાની ચેષ્ટારૂપ તૃષ્ણાથી આકુળવ્યાકુળ અનેલા એના ચિત્તમાં ચૈારી કરવાના ભાવ જાગે છે અને જયારે એ તેને ચારી લ્યે છે. આ પછી એ ચેરીને છુપાવવા માટે એ નાના પ્રકારનાં
८८
