________________
उतराध्ययन सूत्रे
एतच्च प्रत्याख्यानत्रयमपि कपायरहितस्यैव सफलं भवतीति पत्रिंशत्तमम्
कषायमत्याख्यानमाह -
मूलम् - कलायपच्चक्खाणेणं भंते! जीवे कि जोइ ? | कसापच्चक्खाणं वीयरागभावं जणेइ । वीयरागभावपडिवन्ने वि य णं जीवे समसुहदुक्खे भवइ || ३६ ||
छाया— कषायप्रत्याख्यानेन भदन्त ! जीवः किं जनयति ? । कपायप्रत्याख्यानेन वीतरागभावं जनयति । वीतरागभाव प्रतिपन्नश्च खलु जीवः समसुख दुःखो भवती ॥३६॥
टीका- ' कसाय पच्चक्खाणेणं' इत्यादि
३००
हे भदन्त ! कषाय प्रत्याख्यानेन = कषायाः क्रोधादयस्तेषां प्रत्याख्यान 'क्रोधादोन न करोमि ' इति निश्यकरणं कषायप्रत्याख्यानं तेन, जीवः कि जनयति ? | पर भी उसका परित्याग करदेना यह दोनों प्रकारका त्याग आहारप्रत्याख्यान है । आहारप्रत्याख्यान करने वाले मुनिराज को चित्त में ऐसा कभी विकल्प नहीं उठता है कि मैं इसके बिना सर जाऊँगा । तथा मुझे अभी और जीना है इसलिये इसका प्रत्याख्यान नहीं करूँ । इस प्रकार जीविताशंसा प्रयोग का परित्याग कर यह विष्ट तपों का अनुष्ठान करने में भी दुःखका अनुभव नहीं करता है ||३५||
संभोग उपाधि तथा आहार ये तीनों प्रत्याख्यान भी कपायरहित मुनि के ही सफलता होते हैं - अतः अब कषायप्रत्याख्यान के विषय में सूत्रकार छत्तीसवे बोल में कहते है - ' कतायपच्चक्खाणे ' इत्यादि ।
अन्वयार्थ -- (भंते कसायपच्चक्खाणेण जीवे किं जणेह-भदन्त ! कषायप्रत्याख्यानेन जीवः किं जनयति) हे भगवन् ! कषाय के प्रत्या
પરિત્યાગ કરી દેવા. આ મને પ્રકારને ત્યાગ આહારપ્રત્યાખ્યાન છે. આહારપ્રત્યાખ્યાન કરવાવાળા મુનિરાજના ચિત્તમા એવા કદી પણ વિકલ્પ નથી ઉઠતા કે હું આના વગર મરી જઈશ તથા મારે હજી વધુ જીવવું છે આ માટે એનુ પ્રત્યાખ્યાન ન કરૂં. આ પ્રમાણે જીવિતાશ સા પ્રયાગના પરિત્યાગ કરીને વિકૃષ્ટ તપાનુ અનુષ્ઠાન કરવામા પણુ દુઃખને અનુભવ કરતા નથી।।૩૫।।
સભાગ, ઉધિ તથા આહાર એ ત્રણ પ્રત્યાખ્યાન પણુ કષાય રહિત મુનિમા જ સફળ થાય છે. આથી હવે છત્રીસમા ખેલમા કષાયપ્રત્યાખ્યાનના विषयमा सूत्रार आहे छे - " कसायपच्चक्खाणेणं " इत्यादि !
अन्वयार्थ – भंते पच्चक्खाणेणं जीवे किं जणेइ-भदन्त कषायप्रत्याख्यानेन जीवः જે જ્ઞત્તતિ હે ભગવાન! કષાયના પ્રત્યાખ્યાનથી જીવને શું લાભ થાય છે?
