________________
-
भोपपातिकसूत्रे सारही धम्मवरचाउरत-चकचट्टी दीवो ताण सरणगई पडट्ठा धर्मस्य नायक =नेता प्रभन इति यापत । 'धम्मसारही' धर्मगार्गय प्रमभ्य साथि , भगननि सारयित्वागेपेण धर्मे रयत्वारोपो ‘ययत इति परम्परितरूपकालबारस्तस्माद् यथा मारथी रथद्वारा तत्स्थम वनान मुग्यपूर्वकमभीष्ट स्थान नयति उन्मार्गगमनारितश्र प्रतिरुणद्वि तथा भगवान धर्मद्वाग मोक्षस्थानमिति भाव । 'धम्मपर चाउरत चकवट्टी' धर्मवरचातुरन्तचक्रवर्ता-दान-गील-तपो-भावे चतसणा नरकागिताना चतुर्णी वा कपायाणामन्तो नाशो यस्मात् , अथवा-चतस्रो गतायतुर कपायान् वाऽतयति नागयताति, यहा-चतुर्भिर्दानशीलतपोभावै कृत्वाऽन्तो रम्योऽयया चचारो दानादयोऽन्ता-अवयवा (धम्मसारही) भगवान् धर्मरूप रथका संचालन करनेवाले हैं। भगवानम सारथिचका आरोप करनेसे धर्ममे रथत्वका आरोप व्यञ्जित होता है, इसलिये यहाँ परम्परितरूपक अल्फार समझना चाहिये। इसका अभिप्राय यह है कि, जैसे सारथा रथद्वारा रथ पर बेठ हुए पथिकोको सुरवपूर्वक उनके अभीष्ट स्थानमे पहुँचाता है, उमार्गगमन आदिसे उनको रोकना है, उसी प्रकार भगवान भी धर्मरूप रयमें भव्य प्रागियोको बैठाकर उसके द्वारा उहे उनका अभीष्ट मोक्ष स्थानतक सुसपूर्वक पहुँचा देते हैं और उन्हे उमार्गसे रोकते है। इसलिये भगवान् धर्मसारथि कहे गये है । (धम्मवरचाउरतचक्वट्टी) नान, शाल, तप, एव भाव टन धर्मके जिन चार पायों द्वारा चार नरकारि गतियोका अथवा चार क्रोधादि कयायांका नाश होता है, अथवा-चार गतियोंका एव चार कपायाका जो नाग करता है, अयना दान, शील, तप एव રથના સ ચાલન કરવાવાળા છે ભગવાનમા સારથિત્વને આરેપ કરવાથી ધર્મમા રત્વને આરોપ વ્ય જિત (પ્રગટ થાય છે તેથી અહી પર પરિત રૂપક અલકા- સમજવું જોઈએ તેને અભિપ્રાય એ છે કે જેમ સારથી રથ દ્વારા રથ પર બેઠા બેઠા પથિકને સુખપૂર્વક તેના અભીષ્ટ સ્થાને પહોંચાડે છે, આડા-અવળા માગ થી તેને રેકે છે, તે જ પ્રકારે ભગવાન પણ ધમ રૂ૫ રથમાં ભવ્ય પ્રાણિઓને બેસાડીને તે દ્વારા તેમને તેમના અભીષ્ટ મોક્ષ સ્થાન સુધી સુખપૂર્વક પોચાડી દે છે અને તેમને ખાટા માગ થી રોકે છે આથી लापान धर्भसायि उपाय छ (धम्मवरचाउरतचक्चट्टी, हान, शीस, त५, તેમજ ભાવ એ ધર્મના જે ચાર પાયા છે તે વડે ચાર નરકાદિ ગતિઓને અથવા ચાર કષાયને નાશ થાય છે અથવા ચાર ગતિઓનો તેમજ ચાર
