________________
७२४
उत्तराध्ययन सूत्रे
यस्तु प्रतिस्तुविभागः - एते हस्तिनः, अमी अश्वाः, इमे रथाः, एते पदातयः, एते खकुन्तादय, शिरस्त्राणकरचादयः, पटकुटिकाः, ध्वजाः, पताकाः ढका-शकाइलादयः, कर भरासभादयश्चेत्यादिको भेदाध्यवसायः सोऽनेकोपयोग उच्यते । ‘मम वेदना वर्तते' इत्येत्र सामान्यरूपतया युगपत् शीतोष्णरूप ज्ञानद्वय वर्तते, किन्तु - शीतोष्णवेदनाविशेषतया युगपदुपयोगद्वय न भवति । पूर्वं सामान्यज्ञानसापेक्ष विशेषज्ञान भवति । सामान्यस्यानेकविशेषाश्रयत्वात् । पूर्वं वेदना सामान्य गृहीत्वा
धनगुप्त आचार्य उत्तर देते है-अच्छा वत्स सुनो-सामान्य उपयोग का नाम एक उपयोग है, इसका तात्पर्य यह है कि जैसेसेना वन आदि का जो ज्ञान होता है उसमे भिन्न २ पदार्थो का युगपत् ज्ञान नहीं होता है । एक साथ सामान्यतया सन का ज्ञान होता है । इसीका नाम सामान्य उपयोग एक उपयोग है । जहा प्रति वस्तु का अलग २ ज्ञान होता है जैसे ये हाथी है, ये घोडे हैं, ये रथ हैं, ये पदाति हैं, ये खग कुन्त आदि हथियार है, ये शिरस्त्राण हैं, ये कवच हैं, इत्यादि, इसका नाम अनेक उपयोग है। विशेष पदार्थों के ग्रहण में एक काल मे एक ही उपयोग-ज्ञान उपयोग होता है ।
" मुझे वेदना हो रही है " यहा पर सामान्यरूप से एक साथ शीतोष्णरूप दो ज्ञान हैं किन्तु शीतउष्ण वेदना विशेषरूप से एक साथ दो उपयोग नही है । पहिले सामान्य ज्ञान होता है पश्चात् विशेषज्ञान होता है। विशेषज्ञान सामान्यज्ञानसापेक्ष ही होता है,
ધનતાચાય ઉત્તર આપે છે કે હે વત્સ! સાભળેા સામાન્ય ઉપપ્ચા ગનુ નામ એક ઉપયાગ છે એ કહેવાના આશય એ છે કે, જેમ–સેના, વન, વિગેરે જે જ્ઞાન થાય છે તેમા અલગ અલગ પદાર્થોનું યુગપત્ જ્ઞાન થતું નથી પણ એક સાથે સામાન્યતઃ સર્વનુ જ્ઞાન થાય છે એનુ નામ સામાન્ય ઉપયોગ-એક ઉપચાગ છે જના દરેક વસ્તુનુ અલગ થાય છે જેમકે આ હાથી છે, આ ઘેાડા છે, આ રથ છે, આ આ ખડૂગ કુત આદિ હથીયાર છે, આ શિરસ્ત્રાણુ છે, વિગેરે વિગેરે આનુ નામ અનેક ઉપયોગ છે વિશેષ પદાર્થાના કાળમા એક જ ઉપયેાગ–જ્ઞાન–ઉપચૈાગ હાય છે
અલગ જ્ઞાન પદાતિ છે,
આ
કવચ છે, ગ્રહણુમા એક
“ મને વેદના થઈ રહી છે” અહી સામાન્ય રૂપથી એક સાથે શીતાધ્યુ રૂપ એ જ્ઞાન છે પરતુ શીત–ઉષ્ણુ વેદના વિશેષરૂપથી એક સાથે એ ઉપયેગ નથી પહેલા સામાન્ય જ્ઞાન થાય છે અને પછીથી વિશેષજ્ઞાન થાય છે.
