________________
प्रियदर्शिनी टीका अ०२ गा १३ आचेलक्ये सोमदेवदृष्टान्त __३६१ वस्थानस्य कारण ज्ञात्वाऽननीत्-युक्तमेतदुक्त भद्रगुप्ताचार्येणेति । अथार्यरक्षितेन वनस्वामिसनिधी ना पूर्वाणि पठितानि, दशमपूर्वस्य कतिचिदधिकारास्तेन यावत् पठितास्तावद् दशपुरात् फल्गुरक्षितो भ्राता चिरनिरहार्तमानादिभिः प्रेरितस्तस्याकारणाय तागतः । जार्यरक्षितस्त प्रतियोध्य तत्रैव प्रत्रज्या ग्राहयति स्म । ___ एकदाऽऽर्यरक्षितो बज्रस्वामिन पृच्छति-भगवन् । मम पठनार्थ दृष्टिवादे दशम पूर्व कियदवशिष्टमस्ति ? वनस्वामी माह-वत्स त्वया दशमपूर्वस्य विन्दुमान पठित समुद्रोपम दशम पूर्वमस्ति । ततोऽसौ श्रान्तमनाः माह-नाहमत. पर पूर्वपाठ कर्तुं 'आर्यरक्षित का अन्य उपाश्रय मे रात्रि मे ठहरने का क्या कारण है' यह बात अच्छी तरह जानकर आर्यरक्षित से कहा भद्रगुप्ताचार्य ने जो कहा वह युक्त ही कहा है। बाद में आयरक्षित ने वज्रस्वामी से नव पूर्व का अध्ययन आनन्द से कर लिया। परन्तु दशम पूर्व के कितनेक अधिकार जब ये पढ़ रहे थे कि इतने में इनका छोटा भाई फल्गुरक्षित दशपुर से चिरविरहात माता आदि द्वारा प्रेरित होकर इन्हें बुलाने के लिये वहा आपहुँचा । आर्यरक्षित ने उसे समझाकर प्रतियोधितकरवही दीक्षा दिलवा दी। एक दिन की बात है कि आर्यरक्षित ने वज्रस्वामी से पूछा कि भगवन् ! दृष्टिवाद में दशमपूर्व, पढ़ने के लिये अब मेरा कितना वाकी रहा है । यह सुनकर वज्रस्वामी ने कहा कि वत्स! दशम पूर्व तो समुद्र के समान है तुमने तो अभीतक उसको विन्दुमात्र ही पढ़ा है। वज्रस्वामी की यह बात सुनकर इनका मन कुछ श्रान्त सा રોકવાનું શું કારણ છે આ વાત સારી રીતે જાણીને આર્ય રક્ષિતને કહ્યું ભદ્ર ગુણાચાર્યે જે કહ્યું છે, તે ચુક્ત જ કહ્યું છે બાદમાં આરક્ષિતે વાસ્વામીથી નવ પૂર્વનું અધ્યયન આન દથી શીખી લીધુ પરતુ દશમાં પૂર્વના કેટલાક અધિકાર જ્યારે તે શીખી રહ્યો હતો ત્યારે તે અરસામાં તેને નાભાઈ ફ રક્ષિત દશપુરથી પુત્રને વિરહ અનુભવતી માતા દ્વારા પ્રેરિત બની તેને બોલા વવા માટે ત્યાં આવી પહોચ્યો આર્યરક્ષિતે તેને સમજાવીને પ્રતિબંધિત કરી ત્યાજ દીક્ષિત બનાવ્યો એક દિવસની વાત છે કે, આર્યરક્ષિતે વાસ્વામીને પૂછ્યું કે ભદત દષ્ટીવાદમાં દસમુ પૂર્વ પુરૂ થવા માટે હવે કેટલો સમય બાકી છે? આ સાંભળીને વજસ્વામીએ કહ્યું કે, વત્સ ! દશમુ પૂર્વ તે સમુદ્ર સમાન છે, આમાથી તે તો માત્ર હજુ બી ૬ જેટલું જ શીખેલ છે વજા સ્વામીની આ વાત સાંભળીને તેનું મન કાઈક ખિન્ન થઈ ગયું અને કહેવા