________________
२७४
उत्तराभ्ययनसूत्रे परीपहः अचेलपरीपहः ॥ ६॥ अरतिपरीपहा-रवि-सयमविपयिका प्रीतिः। तद्विपरीता त्वरतिः, सैव परीपदः, जरतिपरीपहः ॥७॥ स्त्री नारी सैर कयंचिद् दृष्टा सती तद्गतरागपूर्वकगतिविलासडासचेष्टाचर्षिकाराधवलोकनेऽपि तदमिलापनिवर्तनेन परिपह्यमाणत्वात् परीपहः खीपरीपह ॥ ८ ॥ चर्या-ग्रामानुपाम विहाररूपा, सैव परीपहः चर्यापरीपहः ॥९॥ नैपेधिकी-स्वाध्यायभूमिः, सेव परीपहः-नैपेधिकीपरीपहः ॥१०॥ शग्या वसति', सेन परीपदः शग्यापरी पहः॥११॥ आक्रोश: असभ्यभापणरूपः, स एव परीपद आक्रोशपरीपहः॥१२॥ वधः-ताडन, स एव परीपहः पधपरीपहः ।।१३।। याचना परीपहः याचनापरीपहः ॥१४॥ अलाभ:-अभिलपितवस्तुनोमाप्ति , स एव परीपह., अलाभपरीषह अचेल ही जानना चाहिये । इस रूप परीपद ही अचेल परीपह है।६। सयमविपयक अग्रीति का नाम अरति है इस अग्रीतिरूप ही अरति परीपर है ।। स्त्री के रागपूर्वक गमन, विलास, रास्य, चेष्टा, तथा चक्षु के विकार कटाक्ष-आदि के अवलोकित होने पर भी उस विषय की कोई भी अभिलापा नही करना-वह स्त्री परीपर है ।८। एक ग्रामसे दूसरे ग्राम मे विहार करना इसका नाम चर्या है इसरूप परीपद चर्यापरीषह है ।। स्वाध्याय करने के स्थान का नाम नैपेधिकी है। इसरूप जो परीपह है वर नैपेधिकी परीषद है ।१०। वसति रूप परीपद शय्यापरीपह है ।११। असभ्यभाषणरूप परीषह आक्रोशपरीपह है ।१२। ताडनरूप परीषह वधपरीषह है ।१३। याचनारूप परीपह याचनापरीपह है ।१४। अभिलपित वस्तु की अप्राप्तिरूप परीपह अलाभपरीपद है ।१५। वात पित्त પરીષહ અચેલપરીષહ છે (૬) સયમવિષયક અપ્રીતિનું નામ અરતિ છે, એ અપ્રીતિરૂપ પરીષહ અરતિપરીષહ છે (૭) સ્ત્રી તરફના રાગપૂર્વક ગમન,વિલાસ, હાસ્ય, ચેષ્ટા તથા ચક્ષને વિકાર-કટાક્ષ આદિના અવલોકન જોઈને પણ એ વિષયની કેઈ અભિલાષા ન કરવી તે પરીષહ તે સ્ત્રીપરીષહ છે (૮) એક ગામથી બીજા ગામે વિહાર કરે એનું નામ ચર્યા છે, આ રૂપ જે પરીષહ તે ચર્ચાપરીષહ છે (૯) સ્વાધ્યાય કરવાના સ્થાનનું નામ નધિકી છે તેવા રૂપને જે પરીષહ તે નૈવિકીપરીષહ છે (૧૦) વસ્તીરૂપ પરીષહ શય્યાપરીષહ છે (૧૧) અસભ્યભાષણ સહન કરવું તે આક્રોશપરીષહ છે (૧૨) તાડનારૂપ પરીષહે વધપરીષહ છે (૧૩) યાચનારૂપ પરીષહ તે યાચનાપરીષહ છે (૧૪) અભિલાષા વસ્તુની અપ્રાસિરૂપ પરીષહ તે અલાભપરીષહ (૧૫) વાત, પિત્ત, કફની વિષમતાથી
