________________
२०६
उत्तराध्ययनसूत्रे निरर्थक पचन हि परिवत् सालगुणमस्मकारक, सद्भतार्यापलापक, मिथ्यायमतिमोधक, माटवीभ्रामक, विकलानालजनक, वैराग्यलताविनाशक, विवेकचन्द्रमच्छादकम् । अा दृष्टान्तः प्रदश्यते यथा
आसीत् कश्चिदेको सतिनिर्मापको नृपति., स नामोदासीन्न चासोत् । असद्भाव प्राप्तेन तेन भूपतिना यो ग्रामा निर्मापिताः । तत्र वसतिनिनामिना जनाना निर्वासनाद् द्वौ ग्रामी निर्वासिता, पम जननिगामाभागार मति नभूित् । अथ या जनाना वामो नाभूत् तत्र य. कुम्भकारा आसन् । तेषु हो कोई पुष्प होता है, न मृगतृष्णा रूपजल कोई भावात्मक पदार्थ है, और न शशश्रृग कोई वस्तु है। निरर्थक वचन अग्नि की तरह सकलगुणों को भस्म करने वाले सदभूत अर्थ के अपलापक एव मि-या अर्थ के प्रतिबोधक होते हैं। इनके प्रयोग से प्रयोक्ता भवाटयो में ही भ्रमण करता रहता है। अनेक प्रकार के विकल्पों का ताता इन निरर्थक वचनों से आत्मा मे उद्भुत होता रहता है। वैराग्यस्पी लता के ये विनाशक तथा विवेक रूपी चद्रमा के आच्छादक ये माने गये हैं। इस विषय में दृष्टात इस प्रकार है
कोई एक राजा था जो वस्ति का निर्माण किया करता था। वह होकर भी नहीं था। उसने अपनी गेर मौजूदगी अवस्था मे तीन ग्रामों की रचना की। दो गावो को उमने वहा के निवासियो को निकाल कर बिलकुल उजड कर दिये। एक इसलिये ऊजड था कि उसमे जनो के સ્ત્રિને પુત્ર હોય છે, ન આકાશનુ કોઈ પુષ હોય છે, મૃગતૃણરૂપ જળ ને તે કઈ ભાવાત્મક પદાર્થ છે, અને ન તે સસલાના શિ ગ કોઈ વસ્તુ છે નિરર્થક વચન
અગ્નિ માફક સઘળા ગુણોને ભસ્મ કરવાવાળા સભૂત અને આ લાપક અને મિથ્યા અર્થ કરવાવાળા હોય છે આવા પ્રગથી પ્રસ્તા ભવાટવીમાં જ ભ્રમણ કરતા રહે છે અનેક પ્રકારના વિકના તાતા આવા નિરર્થક વચનેથી આત્મામા ઉભવતા રહે છે, વિરાગરૂપી લતાના એ વિનાશક તથા વિવેકરૂપી ચક્રમનું આચ્છાદન કરનાર માન્યા ગયા છે.
આ વિષયમાં આ પ્રકારે દ્રષ્ટાત છે –
કેઈ એક રાજા હતું, જે વસ્તીનું નિર્માણ કર્યા કરતે હતો, તે હોવા છના ન હતા, તેણે પોતાની ગેરમૌજુગી અવસ્થામાં ત્રણ ગામની રચના કરી છે ગામને ત્યાંના રહેવાસીઓને ત્યાંથી કાઢી મુકી ઉજજડ બનાવી દીધા એક એ માટે ઉજ્જડ હતુ કે ત્યા કઈ વસ્તી જ ન હતી જે ગામ લોકેના નિવાસથી
