________________
उत्तराध्ययनसूत्रे प्रज्ञापनी-विनयस्योपदेशदानरूपा, अर्थयोपिका मापा, यथा-हिंसापवृत्तोऽनन्तदुःखभागी भवति" इत्यादि । यथा वा-माणिग्धान्नित्ताः माणिनो भवे भवे दीर्घायुपो नीरोगाच भान्ति । उक्त-च--
__पाणिवहाउ नियत्ता, हवति दीहाउ या रोगा य ।
__एस मई पनत्ता, पनपणी पीयरागेहि ॥ १॥५॥ छाया-प्राणिवधाद् निरत्ता, भान्ति दीर्घायुषः अरोगाथ।
एपा मति. भज्ञप्ता, प्रज्ञापनी वीतरागे ॥१॥ प्रत्याख्यानीभापा-याचमानस्य प्रतिषेध वचनम् । यथा-मर्यादातिरिक्त वस्त्र पात्रं वा याचमान शिष्य पति गुरुदति-"अधिक यस पात्र वा न दीयते" इति ॥६॥ प्रज्ञापनो-शिष्य को उपदेश देने स्वरूप जो भाषा होती है कि जिससे उसे अर्थ का अवनोध होता है उसका नाम प्रज्ञापनी मापा है। जैसे-"जो हिसा मे प्रवृत्त होता है वह अनत दुपका भागी होता है " अथवा जो प्राणिवध से दूर रहते हैं वे भर भव मे दीर्घ आयु पाते है तथा निरोग शरीर होते हैं ५ । उक्तच
" पाणिवहाउ नियत्ता, स्वनि दीहाउया अरोगाय। ____एस मई पन्नत्ता, पन्नवगी वीयरागेहिं ॥" प्रत्याख्यानी-गुरु महाराज के पाम याचना करते हुए शिष्य के लिये जो निषेधात्मक भाषा का प्रयोग होता है वह प्रत्याख्यानी भाषा है, जैसे-मर्यादा से अतिरिक्त वस्त्र एव पान को याचने वाले शिष्य को गुरु महाराज करते है कि-मर्यादा से अधिक वस्त्र व पार नहीं दिया जाता है" इत्यादि ६ । इच्छानुलोमा-प्रतिपादन करने वाले की अथात् દેશ આપવા સ્વરૂપ જે ભાષા હોય છે કે જેનાથી તેને અને અવબોધ થાય છે એનું નામ પ્રજ્ઞાપની ભાષા છે જેમ-જે હિંસામાં પ્રવૃત્ત બને છે તે અને તે દુ અને ભાગી થાય છે અથવા જે પ્રાણી વધથી વર રહે છે તે ભવભવમાં દીર્ધાયુ ભેગવે છે તથા શરીર નિરોગી રહે છે ૫ કહ્યું છે કે
"पाणिवहाउ नियत्ता, हवति दोहाउ या अरोगा य ।
एस मई पनत्ता, पन्नपणी पीयरागेहि ॥” પ્રત્યાખ્યાની–ગુરુ મહારાજની પાસે યાચના કરનાર શિષ્યને માટે જે નિષેધાત્મક ભાષાને પ્રયોગ હોય છે તે પ્રત્યાખ્યાની ભાષા છે જેમ-મર્યાદાથી અતિરિકત વસ્ત્ર અને પાત્રની યાચના કરનાર શિષ્યને ગુરુ મહારાજ કહે છે કે भर्यायी वधु १७ मने पात्रपामा २१॥३तु नथी (6) इत्यादि !
