Page Text
________________
मन्दी
રૈદ
1
अवर्णात्मिका च । तत्र वर्णात्मिका लोकव्यवहाररूपा, अवर्णात्मिका च भेरीभाङ्कारादिरूपा । तस्याः समाः श्रेणयः- भापासमश्रेणयः । इह श्रेणयः क्षेत्र प्रदेशे पजन्य उच्यन्ते । ताश्च सर्वस्यैव भाषमाणस्य षट्सु दिक्षु विद्यन्ते । यासु श्रेणिषु निःसृता सती भाषा प्रथमसमय एव लोकान्तमनुधावति, ता इतः - गतः - प्राप्तः- भाषासम - श्रेणीतः = भाषासमश्रेणिव्यवस्थित इत्यर्थः, यं शब्द - पुरुषादिसम्बन्धिनं भेर्यादिसम्बन्धिनं वा शृणोति = जानाति, यत्तच्छन्दयोर्नित्यसम्बन्धात् तं मिश्रितं शृणोतिनिःसृतशब्द द्रव्यभाविताऽपान्तरालस्थशब्दद्रव्य मित्यर्थः । विश्रेणि पुनः इत इति योज्यम् । विश्रेणिम् इतः गतः - प्राप्तः - विश्रेणिव्यवस्थित इत्यर्थः । अथवा - विश्रे णिस्थितो विश्रेणिरित्युच्यते, पदेऽपि पदावयवप्रयोगदर्शनात् यथा- 'भीमसेनः सेनः, सत्यभामा भामा' इति । स तु नियमात् पराघाते सति शब्दं शृणोति । अयं भावः यानि वासितानि शब्दद्रव्याणि तान्येव निःसृतशब्दद्रव्याभिघाते सति शृणोति, न तु निःसृतानि केवलानि तेषामनुश्रेणिगमनात् प्रतिघाताभावाच्चेति ॥५॥ और अवर्ण स्वरूपसे दो प्रकारकी होती है । जिस भाषा में लोकव्यवहार चलता है वह वर्णात्मक भाषा है, तथा भेरी आदिकी ध्वनिरूप भाषा अवर्णस्वरूप है । भाषाकी समश्रेणी का तात्पर्य है - भाषा के क्षेत्र प्रदेश में समान पंक्तिका होना । ये श्रेणियां बोलनेवाले व्यक्तिकी छहों दिशाओं में हुआ करती हैं । इन्हीं में से हो कर भाषा प्रथम समयमें ही लोकके अन्त तक पहुंच जाती है, अतः भाषाकी समश्रेणिमें व्यवस्थित हुआ जब किसी शब्दको चाहे वह पुरुष आदि संबंधी हो या भेरी आदि संबंधी हो सुनता है तो वह उसे मिश्रित ही सुनता है । तथा जो व्यक्ति भाषाकी समश्रेणी में स्थित नहीं है किन्तु विश्रेणिमें स्थित है वह निय मतः पराघात होने पर वासित शब्द द्रव्यों को ही सुनता है, केवल
એ ભાષા વણુસ્વરૂપ અને અવણુસ્વરૂપ એ એ પ્રકારની હાય છે. જે ભાષામાં લેાકવ્યવહાર ચાલે છે તે વર્ણાત્મક ભાષા છે, તથા ભેરી આદિના નિરૂપ ભાષા અવષ્ણુસ્વરૂપ છે. ભાષાની સમશ્રેણીનુ તાત્પર્ય આ છે
ભાષાના ક્ષેત્રપ્રદેશમાં સમાન પંક્તિનુ' હાવુ. એ શ્રેણિએ ખેાલનાર વ્યક્તિની છએ દિશાઓમાં થાય છે. તેમની અંદરથો ભાષા પ્રથમ સમયમાં જ લેાકના અન્ત સુધી પહેાંચી જાય છે, તેથી ભાષાની સમશ્રેણિમાં રહેલ શ્રોતા જ્યારે કેઈ શબ્દને-ભલે તે પુરુષ આદિ સંબંધી હાય કે ભેરી આદિ સંબંધી હાય–સાંભળે છે ત્યારે તે તેને મિશ્રિત જ સાંભળે છે. તથા જે વ્યક્તિ ભાષાની સમશ્રેણિમા રહેલ નથી પણ વિશ્રેણિમાં રહેલ છે, તે નિયમતઃ પરાઘાત થતા વાસિત શબ્દદ્રબ્યાને જ સાંભળે છે. ફક્ત નિત શબ્દોને નહીં, કારણ કે તે
| SR No. | 009350 |
| Book Title | Nandisutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 940 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_nandisutra |
| File Size | 58 MB |