Page Text
________________
ज्ञानचन्द्रिकाटीका - ज्ञानमेदाः । ( स्त्री मोक्षसमर्थनम् )
२१९
,
अथ ' अन्यथा' इति पक्षस्तवसंमतः ?, नायमपि युक्तिसहः, यतः ' अन्यथा इत्यनेन पक्षद्वयमिहोपस्थितं भवति । किं चारित्रं प्रति चैलमुदासीनं, बाधकं वा ? इति । अयमर्थः - उदासीनं नाम नास्ति चारित्रस्य साधकं, नास्ति वा तस्य बाधकमिति । किं वा चारित्रस्य वाधकमेवेति । चारित्रं प्रति औदासीन्यं वा बाधकत्वं .वा उभयमपि नात्र वर्तते । पुरुषकृताभिभवरक्षकतया चैलं खीणां चारित्रोपकारकमस्तीत्यनन्तरमेवोक्तत्वादिति ।
अतः जो जिसका उपकारी होता है वह उसके अभाव का हेतु नहीं होता है, जैसे मृपिडादिक घटके अभाव का हेतु नहीं होता है । उक्त रीति से चैल भी चारित्र का उपकारी होता है अतः वह उसके अभाव का हेतु नहीं होता है । यदि " अन्यथा " यह पक्ष स्वीकार किया जाय तो यह भी ठीक नहीं है, क्यों कि "अन्यथा " इस पद से दो पक्ष उपस्थित होते हैं-क्या चारित्र के प्रति चैल उदासीन है ? अथवा बाधक है ? यदि उदासीन है तो उदासीन का तात्पर्य होता है कि वह न तो चारित्र का साधक होता है और न उसका बाधक ही होता है, अतः यह पक्ष मान्य नहीं है । यदि कहो कि वह चारित्र का बाधक है सो ऐसा कहना भी ठीक नहीं है, कारण कि जब वह चारित्र के प्रति उपकारी है तो फिर उदासीन ही हो सकता है, न बाधक ही हो सकता है अतः पुरुषकृत पराभव से रक्षा करनेवाला होने के कारण चैल चारित्र का उपकारी है, ऐसा ही मानना चाहिये । अब जो कहा जाय कि चल વનું કારણ હોતું નથી, જેમ મૃત્હિડાઢિક ઘડાના અભાવનુ કારણ હોતાં નથી. કહેલ રીત પ્રમાણે ચલ પણ ચારિત્રનું... ઉપકારી હેાય છે તેથી તે તેના અભાવનું आयु होतुं नथी. ले “अन्यथा " मा यक्ष स्वीअर ४२वामां आवे तो ते य ખરાખર નથી, કારણ अन्यथा ૧૩ પદથી એ પક્ષ રજુ થાય છે—શું ચારિત્ર પ્રત્યે ચલ ઉદાસીન છે? અથવા ખાધક છે?, જો ઉદાસીન હોય તેા ઉદાસીનને ભાવાર્થ એ છે કે તે ચારિત્રનુ સાધક પણ થતું નથી અને તેનુ ખાધક પણ હાતુ નથી તેથી એ પક્ષ સ્વીકારી શકાય નહીં.
.6
જો એમ કહો કે તે ચારિત્રનું માધક છે તેા એમ કહેવું" તે પણ ખરાખર નથી, કારણ કે જે તે ચારિત્રને માટે ઉપકારી છે તે પછી ઉદાસીન પણ હાઇ શકતું નથી અને ખાધક પણ હેાઇ શકતું નથી. તેથી પુરુષકૃત પરાભવથી રક્ષા કરનાર હેાવાને કારણે ચલ ચારિત્રને માટે ઉપકારી જ છે, એમ માનવુ જોઇએ. હવે જો એમ કહેવામાં આવે કે ચેલ પરિગ્રહરૂપ હોવાથી ચારિત્રના
| SR No. | 009350 |
| Book Title | Nandisutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 940 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_nandisutra |
| File Size | 58 MB |