________________
शानचन्द्रिकाटीका - ज्ञानभेदाः ।
११९
स्पृशति, स एव इह ग्राह्यः । एवं च सति तेषां भेदः स्वीकरणीयः । तथाहिएकैकपदेशावगाढजीवघनो भ्राम्यमाणो यावत् क्षेत्रं स्पृशति, तस्मादसंख्येयप्रदेशावगाढजीवधनोऽसंख्येयगुणं स्पृशति । ततोऽप्येकै क प्रदेशावगाढजीवप्रतरोऽसंख्येयगुणं स्पृशति । तस्मादप्यसंख्येयप्रदेशावगाढजीवमतरोऽसंख्येयगुणं स्पृशति । तस्मादप्येक देशावगाढजीवश्रेणिर संख्येयगुणं स्पृशति । तस्मादप्यसंख्येयाकाशमदेशावगाढै कैकाग्निजीवश्रेणिरसंख्येयगुणं क्षेत्रं स्पृशति । तच्चा लोकेलोकप्रमाणान्यसंख्येयाकाशखण्डानि स्पृशति । अत एव एतावत् उत्कृष्टक्षेत्रमवधेर्विषय इत्युक्तम् । घूमता हुआ बहुतर क्षेत्र का स्पर्श करता है वही ग्राह्य माना है । इस प्रकार मानने पर यह बात स्वतः सिद्ध हो जाती है कि इन छह प्रकारों में भेद है । जैसे- एक एक आकाश के प्रदेश में अवगाढ रहा हुआ जो एक जीव का घन है वह घूमता हुआ जितने क्षेत्र का स्पर्श करता है उसकी अपेक्षा असंख्यात आकाश प्रदेशों में अवगाढ हुआ जीव का घन असंख्यात गुणित क्षेत्र का स्पर्श करने वाला होगा । उस की अपेक्षा भी एक एक प्रदेशमें अवगाढ जीव प्रतर असंख्यात गुण क्षेत्र का स्पर्श करेगा, उससे भी असंख्यातगुणित क्षेत्र का स्पर्श असंख्येयप्रदेशावगाढ जीवप्रतर करेगा, इस की अपेक्षा भी जो एकएक प्रदेशावगाढ जीव श्रेणि होगी वह असंख्यात गुणित क्षेत्र को स्पर्श करेगी, और इस की अपेक्षा भी जो असंख्यात आकाश प्रदेशावगाढ एकएक अग्नि जीवश्रेणि होगी वह असंख्यात गुणित क्षेत्र का स्पर्श करेगी । इस तरह एक एक प्रदेशावगाढ जीव घन से लेकर असंख्यात आकाशप्रदेशावगाढ एक-एक (સ્વીકારવા ચેાગ્ય ) માન્યું છે. આ રીતે માનવાથી એ વાત સ્વતઃ સિદ્ધ થઈ જાય છે કે તે છ પ્રકારેીમાં ભેદ છે. જેમ એક એક આકાશના પ્રદેશમાં અવગાઢ (રહેલ) જે એક જીવના ઘન છે તે ઘૂમતા ઘૂમતા જેટલાં ક્ષેત્રના સ્પર્શી કરે છે તેના કરતાં અસંખ્યાત આકાશ પદેશામાં અવગાઢ (રહેલ) જીવને ઘન અસ ખ્યાતગણુાં ક્ષેત્રના સ્પર્શ કરનાર હશે. તેનાં કરતાં પણ એક એક પ્રદેશમાં અવગાઢ જીવના પ્રતર અસંખ્યાત ગણા ક્ષેત્રના સ્પર્શ કરશે, તેનાં કરતાં પણ અસંખ્યાત ગણુાં ક્ષેત્રના સ્પર્શી અસÅય પ્રદેશાવગાઢ જીવ પ્રતર કરશે, તેનાં કરતાં પણ જે એક-એક-પ્રદેશાવગાઢ જીવશ્રેણિ હશે તે અસ ખ્યાત ગણાં ક્ષેત્રના સ્પર્શ કરશે, અને તેનાં કરતાં પણ જે અસંખ્યાતઆકાશપ્રદેશાવગાઢ એક એક અગ્નિજીવ શ્રેણિ હશે તે અસંખ્યાત ગણાં ક્ષેત્રના સ્પર્શી કરશે. આ રીતે એક-એક–પ્રદેશાવગાઢ જીવ ધનથી લઇને અસંખ્યાત આકાશપ્રદેશાવગાઢ