________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. २८ नक्षत्रचार-गतिनिरूपणम् भदन्त ! किं संस्थितं प्रज्ञप्तम् ? गौतम ! अकपित्थसंस्थानसंस्थितं सर्वस्फटिकमयम् अभ्युद्गतोत्सृतम् एवं सर्वाणि नेतव्यानि । चन्द्रविमानं खल्ल भदन्त ! कियदायामविष्कम्भेण कियता वाहल्येन प्रज्ञप्तम्, पट्पञ्चाशत् खल्लु भागं विस्तीर्ण चन्द्रमण्डलं भवति, अष्टाविंशतिभागं वाहल्यं तस्य बोद्धव्यम् १ । अष्टचत्वारिंशद्भागान् विस्तीर्ण सूर्यमण्डलं भवति, चतुविंशति खलु भाग वाहल्यं तस्य योद्धव्यम् ॥२॥ द्वौ क्रोशौ च ग्रहाणा नक्षत्राणां तु भवति तस्यार्द्धम् नाराणां तस्याई चैव पाहल्यम् ॥ सू० २८॥ _____टीका-'जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे' जम्बूद्वीपे खलु मदन्त ! द्वीपे सर्वद्वीपमध्य जम्बूद्वीपे इत्यर्य: 'अट्ठावीसाए णक्खत्ताणं' अष्टाविंशते रटाविंशतिसंख्यकानां नक्षत्राणां मध्ये 'कयरे णक्खत्ते' कतर नक्षत्रम् 'समभंतरिल्लं चार चरई' सर्वेभ्यो मंडलेभ्योऽभ्यन्तरः सर्वाभ्यन्तरस्तं चारं चरति, तथा-'कयरे णखत्ते सन्बवाहिरं चरं चरइ' कतरत् नक्षत्रं सर्वबाह्य सर्वतो नक्षत्रमण्डलाब्दहि श्वारं चरति तथा-'कयरे गक्खत्ते सव्वहिडिल्लं चारं चरई' कतरद् नक्षत्रम् सर्वाधस्तनं सर्वेभ्योऽधस्तनं चारं चरति, तथा 'कयरे णक्खत्ते सव्वउवरिल्लं चार चरइ' कतरद् नक्षत्रं सर्वोपरितन चारं चरतीति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे नौतम ! 'अभिई णक्खत्ते सधभतरं चार चरइ' अष्टाविंशति नक्षत्राणां मध्येऽ भिजिनक्षत्रं सर्वाभ्यन्तर चारं चरति यद्यपि सर्वाभ्यन्तरमण्डलचारीणि अमिजिदादि
'जंबुद्दीवे णं भंते ! दीवे अट्ठावीसाए णक्खत्ताणं' इत्यादि
टीकार्थ-गौतमस्वामीने इस सूत्रद्वारा ऐसा पूछा है-जंबुद्दीवेणं अंते ! दीवे' हे भदन्त ! इस जंबूदीप नामके द्वीप में 'अठ्ठावीसाए णक्खत्ताणं' २८ नक्षत्रों में से 'कयरे णक्खत्ते' कोन नक्षत्र 'सम्वन्भंतरिल्लं चार चरह' सर्वाभ्यन्तर अर्थात् सर्व नक्षत्र मंडल के भीतर होकर गति करता है ? 'कयरे णक्खत्ते सव्वाहिरं चार चाइ' कौन नक्षत्र सर्व बाह्य अर्थात् सर्व नक्षत्र मंडल से बाहर होकर गति करता है ? 'कयरे णक्खत्ते सव्वहिडिल्लं चारं चरई' कौन नक्षत्र सब नक्षत्र मंडल से नीचे होकर गति करता है-तथा-'कयरे णक्खत्ते सब्द उवरिल्लं चार चरइ' कौन नक्षत्र सय नक्षत्र मंडले से ऊपर होकर गति करता है ? इस तरह
'जंबुद्दीवेणं भंते ! दीवे अट्ठावीसाए णक्खत्ता'
टाय:-गौतमस्वामी मासूत्र बारा मोम ५७युछे-'जंबुद्दीवेणं भंते ! दीवे' मन्त मानदीप नाभन ५ 'अद्रावीसाए णक्खत्ताणं' २८ नक्षत्रोमांथी 'कयरे णक्खत्ते ४या नक्षत्र 'सव्वन्भंतरिल्लं चारं चरई'साक्ष्यन्त२ मा सव'नक्षत्र भनी म २७ गति ४रे छ. 'कयरे णक्खत्ते' 'सव्वबाहिर चारं चरइ' ४या नक्षत्र समा अति सकनक्षत्र भ3थी महा२ २डी गतिरेछ ? 'कयरे णक्खत्ते सव्वहिदिल्लं चार चाड यां नक्षत्र सनक्षत्र भजनी नीय ७२ गत ४रे छ१ तथा-'कयरे णक्खत्त सबउवरिल्लं चार ૩ કયા નક્ષત્ર બધાં નક્ષત્ર મંડળની ઉપર થઈને ગતિ કરે છે? આ જાતના આ પ્રશ્નોના