Page Text
________________
विकाका टीका-वक्षस्कारः सू.सप्तम ५ मुहूर्तगतिनिरूपणम् । __अथ नवसंवत्सरप्रारंभप्रकारप्रज्ञापनाय सूत्रमाह-'से णिक्खममाणे इत्यादि 'से णिक्खमाणे सुरिए' अथ निष्क्रामन् सूर्यः अथाभ्यन्तरमंडलात् निष्क्रामन् प्रसर्पन जम्बूद्वीपस्यान्तः प्रवेशेऽशीत्युत्तरलक्षयोजनप्रमाणके क्षेत्रे चरमाकाशप्रदेशस्पर्शनानन्तरम् द्वितीयसमये द्वितीयमण्डलाभिमुखं प्रसर्पन इत्यर्थः, सूर्यः 'नवं संवच्छरं अयमाणे' नवं नवीनम् आगामिकाळभाविनं संवत्सरमहोरात्रकूटस्वरूपं वर्षम् अयमानोऽयमानः आददान आददान इत्यर्थः 'पढमंसि अहोरसि' प्रथमे सर्वत आद्ये अहोरात्रे 'सयभंतराणंतरं मंडलं' सर्वाभ्यन्तरात् अनन्तरं द्वितीयं मंडलम् 'उवसंकमित्ता चारं चरई' उपसंक्रम्य सर्वाभ्यन्तरमण्डलात् अनन्तरं द्वितीयं मण्डलमुपसंक्रम्य संप्राप्य चारं गतिं चरति करोति अयमहोरात्रो दक्षिणायन संवत्सरस्यायः प्रथमोऽहोरात्रः संवत्सरस्य दक्षिणायनारिकत्वादिति । . ____ अथात्र कीदृशीगतिः सूर्यस्य भवतीति दर्शनार्थ प्रश्नयनाह-'जयाण' मित्यादि 'जया चरम दिवस होता है क्योंकि संवत्सरका पर्यवसान उत्तरायण में होता है 'से णिक्खममाणे सूरिए' अब नवीन संवत्सर के प्रारम्भ प्रकार की प्रज्ञापना निमित्त सूत्रकार कहते हैं कि आभ्यन्तर मण्डल से निकलता हुआ सूर्य-अर्थात 'जम्बूद्वीप के भीतर प्रवेश करने पर १ लाख ८० योजन प्रमाणक्षेत्र में चरम आकाश प्रदेशों की स्पर्शना के अनन्तर द्वितीय समयमें द्वितीय मंडल की और पढता हुआ सूर्य-'नवं संवच्छरं अयमाणे २' आगामी काल भावी अहोरात्र कट स्वरूप संवत्सरका प्रारम्भ करता 'पढमंसि अहोरत्तंसि सव्वाभंतराणंतरं मंडलं उवसंकमित्ता' सर्वप्रथम अहोरात में सर्वाभ्यन्तर मण्डल से अनन्तर द्वितीय मंडल पर पहुंच कर 'चारं चरइ' अपनी गति करता है यह अहोरात्र दक्षिणायन संवत्सर का अहोरात्र है क्योंकि संवत्सर दक्षिणायनादि स्वरूप ही तो होता है । सूर्यको कैसी गति होती है इसका कथन દિવસ છે. કારણ સંવત્સરની સમાપ્તિ ઉત્તરાયણમાં થાય છે.
वे. नवा सवत्सना प्रारमन र मता। भाट सूत्र है-'से णिक्खमમાળે શૂરિ હવે નિષ્ક્રમણ કરેતે સૂર્ય અત્યંતર મંડળમાંથી નીકળીને જંબૂઢીપની અંદર પ્રવેશ કરવામાં એક લાખ એંસી જન પ્રમાણુવાળા ક્ષેત્રમાં અન્તિમ આકાશપ્રદેશને '२५श ४२वाथी (मीन समयमा भी मालिभुस मस) सूर्य 'नवं संवच्छर अय. મળે નવા આગામી કાળ સંબંધી સંવત્સર અર્થાત અહોરાત્રના ફૂટસ્વરૂપને એટલે કે पषन ४२त सूयः 'पढमंसि अहोरत्तसि' सौथी पडदा मात्रमा 'सव्वमंतराणतर "मंडल, सल्य २ मथी भीत भजन 'उवस कमित्ता चार चरई' प्राप्त धन शति કરે છે. આ અહોરાત્ર દક્ષિણાયન સંવત્સરને પહેલા દિવસ છે. કારણ કે-સંવત્સર દક્ષિણાયનાદિપણુવાળ છે. અહીંયા સૂર્યની ગતી કેવી હોય છે? એ બતાવવા માટે પ્રશ્ન
| SR No. | 009347 |
| Book Title | Jambudwip Pragnaptisutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1978 |
| Total Pages | 569 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_jambudwipapragnapti |
| File Size | 46 MB |