________________
५१२
जम्बूद्वीपप्रति दुरीकर्तुमाह-'णवरमिम' नवरलिदम् केवलम् इदम् वक्ष्यमाणं 'णाण' नानात्वं भेदः, एतदेव दर्शयति-'गंधावइबटवेयद्धपजयं' गन्धापातिवृत्तवैतादयपर्वतं 'जोयणेणं' योजनेन 'असंपला असम्प्राप्ता-अस्पृष्टवती 'पञ्चत्थाभिमुही' पश्चिमाभिमुखी 'आवत्ता' समाणी' सती इत्यादि 'अवसिटुं' अवशिष्टं रम्यकवर्षस्य द्वैधीकरणादिकम् 'तं चेच' तदेव हरिकान्तानदी प्रकरणोक्त मेव बोध्यम् तद्यथा-'रस्मंगवासं दुहा विभयमाणी २ छप्पण्णाए सलिलासहस्सेहि समग्गा अहे जगई दालइत्ता पच्चत्थिमेणं लवणसालई समप्पेइ' एतच्छायां-रम्यकवर्ष द्विधा विभजः माना २ पट्पश्चाशता सलिलासहस्त्रैः समग्रा अधो जगतीं दारयित्वा पश्चिमेन लवणसमुद्रं संसाप्नोति इति, अस्य व्याख्या छायागम्या, अत्रावशिष्टपदसङ्ग्रहे प्रवहमुखविस्तारादि नं विवक्षितं, समुद्रप्रवेशपर्यन्तस्यैव पाठस्य तत्प्रकरणे दृष्टत्वात् , अतस्तत्पृथगेवाह-'पवहे य मुहे य जहा इरिकता सलिला इति । प्रवहे निर्गमस्थाने च मुखे समुद्रप्रवेशे च यथा-येन प्रकारेण हरिकान्ता सलिला हरिकान्तानाम्नी नदी वर्णिता तथेयमपि वर्णनीयेति, तथाहिकहते हैं-'णवरमिमं 'णाणत्तं गंधावइवटवेअपव्वयं जोयणेणं असंपत्ता पच्चः स्थाभिमुही आवत्ता समाणी अवसिह तंचेव पवहे य मुहे य जहा हरिकता सलिला इति' हे गौतम ! इसका समुद्र प्रवेश नारीकान्ता महानदी के जैसा नहीं होता है किन्तु यह गंधापाति जो वृत्तवैताढय पर्वत है उसे १ योजन दूर छोड देती है और पश्चिमदिशा की और मुड जाती है यहां से आगे का और सब कथन जैसे-रम्यक वर्ष को विभक्त करना आदिरूप कथन-हरिकान्ता नदि के प्रकरण में कहे गये अनुसार ही है इस सम्बन्ध में आलापक इस प्रकार से है-'रम्मगवासं दुहा विभयमाणी २ छप्पण्णाए सलिलासहस्सेहिं समग्गा अहे जगई दालहत्ता पच्चत्थिमेणं लवणसमुदं समप्पेई' यहां अवशिष्ट पद संग्रह में प्रवहमुख व्यास आदि का जो विचार नहीं किया गया है उसका कारण आलाप का समुद्र प्रवेश तक ही मिलना है अतः इसी से सूत्रकारने "प्रवहे च मुखे च
શંકા-શીતા અને નારીકાન્તા મહાનદીના વર્ણક જ્યારે સમાન છે તે પછી આને સમુદ્ર પ્રવેશ પણ શીતા મહાનદી જે જ થતું હશે? તે આ શંકાના સમાધાન માટે २३४२ ४३ छ‘णवरमिमं णाणत्तं गंधावइवट्टवेअद्धपवयं जोयणेणं असंपत्ता पच्च. स्थाभिमुही आवत्ता समाणी अवसिटुं तं चेव पवहेय मुहेय जहा हरिकता सलिला इति' के ગૌતમ! આને સમુદ્ર પ્રવેશ નારીકાન્તા મહાનદી જેવું નથી. પરંતુ આ ગંધાપતિ જે વૃતવૈતાઢય પર્વત છે, તેને ૧ રોજન દર મૂકી છે અને પશ્ચિમ દિશા તરફ વળી જાય છે. અહીંથી આગળનું બધું કથન–જેમકે રમ્યક વર્ષને બે ભાગમાં વિભાજિત કર વગેરે રૂ૫કથન હરિકાન્તા નદીના પ્રકરણમાં કહ્યા મુજબ જ છે. આ સંબંધમાં આલાપક આ प्रमाणे छे. 'रम्मगवासं दुहा विभयमाणी २ छपण्णाए सलिलासहस्सेहिं समग्गा अहे जगई दालइत्ता पच्छत्थिमेणं लवणसमुई समप्पेई' मही शेष ५४ सयडमा प्रव भुभ, વ્યાસ વગેરેના સંબંધમાં વિચાર કરવામાં આવ્યો નથી, તેનું કારણ આલાપનું સમુદ્ર प्रवेश सुधी १ मा छे. मेथी १ सूत्रारे 'प्रबहे च मुखे च हरिकान्ता सलिला