Page Text
________________
प्रमैययोधिनी टीका पद १२ सू० ६ प्रतरपूरणवक्तव्यनिरूपणम्
४६३ संख्यात्मकतया प्रथममष्टौ, द्वितीयं चत्वार स्तृतीयं द्वौ चतुर्थश्च छेदनकमेको ददातीति, तथा तृतीयवर्गस्य पट्पञ्चाशदधिकशतद्वयात्मकतया तत्राष्टौ छेदनकानि संभवन्ति, चतुर्थों वर्ग: पोडश छेदनकानि ददाति, पञ्चमो वर्गों द्वात्रिंशतं छेदनकानि ददाति, पष्ठो वर्गः चतुष्पष्टि छेदनकानि ददातीतिरीत्या पञ्चमवर्गेण गुणितः सन् पष्ठो वर्गों योजनया पण्णवतिच्छेदनक दायी भवति, तथाहि-यस्य यस्य वर्गस्य येन येन वर्गेण गुणनं क्रियते तस्मिन् तस्मिन् वर्ग तयोर्द्वयोरपि गुण्यगुणकवर्गयोश्छेदनकानि उपलभ्यन्ते यथा प्रथमवर्गेण द्वितीयवर्गस्य गुणेन पटू छेदनकानि भवन्ति पोडशात्मकस्य द्वितीयवर्णस्य चतुष्कात्मक प्रथमवर्गेण गुणने चतुष्पष्टिः संख्या सम्पद्यते तस्याः प्रथमछेदनकं द्वात्रिंशत्वरूपम्, द्वितीयं छेदनकं पोडशरूपम्, तृतीयं छेदनकमष्टात्मकम्, चतुर्थ छेदनकं चतुः स्वरूपम्, पञ्चमं छेदनकं द्विस्वरूपम्, पष्टं छेदनकमेक संख्यात्मकं भवति इत्येवं रीत्या पछेदनकानि भवन्ति, प्रथमवर्गे वाला है । उसका पहला छेदनक आठ, दूसरा चार, तीसरा दो और चौथा एक छेदनक होता है । तीसरा वर्ग २५६ संख्या का है, अतएव उसके आठ छेदनक होते हैं । इसी प्रकार चौथा वर्ग सोलह छेदनक देता है, पंचन वर्ग बत्तीस छेदनक देता है, छठा वर्ग चौसठ छेदनक देता है । इस प्रकार सब का जोड करने पर पंचम वर्ग से गुणित छठा वर्ग छयानने छेदन क देता है। जिस जिस वर्ग का जिस-जिस वर्ग के साथ गुणाकार किया जाता है, उस वर्ग में गुण्य और गुणक दोनों वर्गो के छेदनक होते हैं, जैसे प्रथम वर्ग के साथ दूसरे वर्ग का गुणाकार करने पर छह छेदनक होते हैं। सोलह संख्या वाले द्वितीय वर्ग का चार संख्या वाले प्रथम वर्ग के साथ गुणाकार करने पर चौसठ संख्या आती है । उसका पहला छेदनक बत्तीस है, दूसरा छेदनक सोलह हैं, तीसरा छेदनक आठ, चौथा छेदनक चार, पांचवां छेदनक दो और छठा छेदनक एक होता है. इस प्रकार छह छेदनक होते हैं । पहले वर्ग में दो छेदनक थे और दूसरे वर्ग में બીજા વર્ગના ચાર છેદન થાય છે, કેમકે તે ૧૬ સોળ સ ખ્યાને છે, તેનો પહેલે છેદનક આઠ, બીજે ચાર, ત્રીજે બે અને એથે એક છેદનક થાય છે, ત્રીજે વગર ૨૫૬ સંખ્યા છે, તેથી તેના આઠ છેદનક થાય છે. એ જ પ્રકારે ચોથા વર્ગના ૧૦ છેદનક થાય છે. પાંચમા વર્ગના બત્રીસ છેદકન આવે છે છઠ્ઠા વર્ગના ચોસઠ છેદનક થાય છે, આ પ્રકારે બધાને જોડવાથી પંચમ વર્ગથી ગુણેલ છટ્ઠા વર્ગના ૯૬ છેદન થાય છે, જે જે વગન જે જે વર્ગની સાથે ગુણાકાર કરાય છે. તે વર્ગમાં ગુણ્ય અને ગુણક અને વર્ગોના છેદનક હોય છે, જેમ પ્રથમ વર્ગની સાથે બીજા વગરનો ગુણાકાર કરવાથી છ છેદનક થાય છે. સેલ સ ખ્યા વાળા દ્વિતીય વર્ગના ચાર સંખ્યા વાળા પ્રથમ વર્ગની સાથે ગુણાકાર કરવાથી ચોઠ સંખ્યા આવે છે, તેનો પહેલો છેનક બત્રીસ છે બીજે દનક સેલ, ત્રીજે છેદનક આઠ. ચે છેદનક ચાર, પાચમો છે. અને છઠે એક "વે છે. એ પ્રકારે છ દનક, થાય છે, પહેલા વર્ગમાં બે છેદનક હતા
| SR No. | 009340 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 881 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 64 MB |