Page Text
________________
प्रमैययोधिनी टीका पद ११ सू. १३ यचनस्वरूपनिरूपणम्
४०५ भापाद्रव्याणि गृह्णाति तानि चैव भापाद्रव्याणि निसृजति तथा च विकलेन्द्रियाः व्यवहारभाषात्वेन गृहीतानि द्रव्याणि तेनैव रूपेण निसृजति ‘एवं एए एगत्तपुहुत्तिया अट्ठदंडगा भाणियया' एवम्-उपर्युक्तरीत्या, एते-पूर्वोक्ताः एकखपृथक्त्वका अष्टौ दण्डकाः, एकेन्द्रियविकले. न्द्रियवर्जिताः नैरयिकादिवैमानिकान्तविपयकाः भणितव्याः-वक्तव्या इति भावः ॥१२॥
॥ वचनवक्तव्यता प्रस्तावः ॥ . मूलम् --कविहे णं भंते! वयणे पणते ? गोयमा! सोलसविहे वयणे वण्णत्ते, तं जहा-एगवयणे, दुक्यणे, बहुवयणे, इस्थिवयणे, पुसवयणे, णपुंसगवयणे, अज्झत्थवयणे, उवणीयवयणे, अवणीयश्यणे, उवणीयावणीयदयणे, अवणीयोवणीयवयणे, तीतवयणे, पडुप्पण्णवयणे, अणागयवयणे, पञ्चक्खवयणे, परोक्खवयणे, इच्चेइतं भंते ! एगवयणं वा जाव परोक्खक्यणं वा वदमाणे पण्णवणीणं एसा भासा, ण एसा भासा मोसा ? हंता, गोयमा! इच्चेइतं एगवयणं वा जाव परोक्खवयणं वा, बदमाणे पण्णवणीणं एसा भासा ण एसा भासा मोसा ॥सू०१३॥ करनी चाहिए । अर्थात् दोन्द्रिय, त्रीन्द्रिय और चतुरिन्द्रिय जीव भी असत्या मृषा व्यवहार भाषा के रूप में गृहीत द्रव्यों को असत्यमृषा व्यवहार भाषा के रूप में ही निकालते हैं।
उपर्युक्त कथन का संक्षेप में सार यह है कि जिस भाषा के रूप में भाषाद्रव्यों का ग्रहण किया जाता है, उसी भाषा के रूप में उनका त्यागकिया जाता है।
इस प्रकार एकवचन और बहुवचन को लेकर ये आठ दंडक, नैरथिकों से लगाकर वैमानिकों तक से संबंध रखने वाले समझ लेना चाहिए, अर्थात एक वचन को लेकर चार भाषाओं के चार दंडक और बहुबचन को लेकर चार भाषाओं के चार दंडक समझना चाहिए ॥सू० १२॥ અથવા સત્યાગ્ઝ ભાષાના રૂપમાં પણ નહીં. તેમાં વિશેષ વાત એ છે કે વિકેન્દ્રિના વિષયમાં પણ પૃચ્છા કરવી જોઈએ. અર્થાત-દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, અને ચતુરિન્દ્રિય જીવ પણ અસત્યા મૃષા વ્યવહાર ભાષાના રૂપમાં ગૃહીત દ્રવ્યને અસત્યા મૃષા ભાષાના રૂપમાં જ ત્યાગે છે
ઉપર્યુક્ત કથનને સક્ષેપમાં સાર એ છે કે જે ભાષાના રૂપમાં દવેનુ ગ્રહણ કરાય છે, તેજ ભાષાના રૂપમાં તેમને ત્યાગ કરય છે
એ રીતે એકવચન અને બહુવચનને લઈને આ આઠ દંડક નેરર્થિકેથી લઈને વૈમાનિકો સુધી સબન્ધ રાખનારા સમજવા જોઈએ. અર્થાત્ એક વચનને લઈને ચાર ભાષાઓના ચાર દંડક અને બહુવચનને લઈને ચાર ભાષાઓના ચાર દંડક સમજવા જોઈએ. સૂત્ર ૧૨ના
| SR No. | 009340 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1977 |
| Total Pages | 881 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 64 MB |