Page Text
________________
९०६
प्रज्ञापनासूत्रे
पतितो भवति, 'एवं उसिद्धिलक्खे जहा सीए' एवम् पूर्वोक्तरीत्या उष्णस्निग्धरूक्षस्पर्शोऽपि यथा शीतस्पर्शः प्रतिपादितस्तथा प्रतिपत्तव्यः, 'परमाणुपोग्गलस्स तव पडिवक्खो सव्वेसिं न भण्णइ त्ति भाणियच्च' परमाणुपुद्गलस्य तथैव - पूर्वोक्त शीतस्पर्श परमाणुपुद्गलवदेव प्रतिपक्षैः विरुद्धैः सर्वः स्पर्न भण्यते इति भणितव्यं वक्तव्यमिति भावः । तथाहि शीतस्पर्शस्य उष्णस्पर्शेन, स्निग्धस्य रूक्षस्पर्शन, मृदुकस्पर्शस्य कर्कश स्पर्शन लघुकस्पर्शस्य गुरुकस्पर्शन च विरोधात् स्वस्व विरुद्धपर्यायो न वक्तव्यः ।। सू० १५ ॥
सामान्यस्कन्धपर्यायवक्तव्यता
मूलम् - जहण्णपएसियाणं भंते ! संधाणं पुच्छा, गोयमा ! अनंता पजवा पण्णत्ता से केण्ट्टेणं अंते ! एवं बुच्चइ - जहण्ण
Goreपर्श स्निग्धस्पर्श और रुक्षस्पर्श की वक्तव्यता शीतस्पर्श की वक्तव्यता के समान ही समझना चाहिए । यहाँ यह यात ध्यान में रखना चाहिए कि जैसे शीत स्पर्श का प्रतिपक्ष उष्ण स्पर्श परमाणु में नहीं होता अतएव उसका कथन नहीं किया गया है उसी प्रकार अन्य स्पर्शो में भी उसका प्रतिपक्ष स्पर्श परमाणु में नहीं होता अतएव उसका कथन नहीं करना चाहिए जैसे | स्निग्ध स्पर्श का प्रतिपक्ष रूक्ष स्पर्श है, जिस परमाणु में स्निग्धस्पर्श होगा उसमें रूक्ष स्पर्श नहीं होगा, जिसमें रूक्ष स्पर्श होगा उसमें स्निग्ध स्पर्श नहीं होगा । इसी प्रकार मृदु कर्कश स्पर्श परस्पर विरोधी है । लघु और गुरु स्पर्श परस्पर विरोधी है । एक ही परमाणु में ये विरोधी स्पर्श भी नहीं हो सकते अतएव परमाणु में इनका उल्लेख नहीं करना चाहिए ॥ १५ ॥
ઉષ્ણુ સ્પર્શી, સ્નિગ્ધ સ્પશ અને રૂક્ષ સ્પર્શની વક્તવ્યતા શીત સ્પર્શીની, વક્તવ્યતાના સમાનજ સમજવી જોઈએ. અહિં આ વાત ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ કે જેમ શીત સ્પર્શના પ્રતિપક્ષ ઉષ્ણુ સ્પર્શી પરમાણુમાં નથી હતા, તેથીજ એવુ કથન નથી કર્યુ. એજ પ્રકારે અન્ય સ્પર્શીમાં પણ તેમના પ્રતિ પક્ષ સ્પર્શી પરમાણુમાં નથી હાતા, તેથી જ તેમનું કથન નહી” કરવુ જોઇએ. જેમ સ્નિગ્ધ સ્પર્શના પ્રતિપક્ષ રૂક્ષ સ્પર્શી છે, જે પરમાણુમાં સ્નિગ્ધ સ્પ હશે તેમાં રૂક્ષ સ્પર્શ નહી' હાય, જેમાં રૂક્ષ સ્પ હશે તેમાં સ્નિગ્ધ સ્પ નહી' હાય એજ પ્રકારે મૃદુ અને કશ સ્પર્શી પરસ્પર વિધી છે, લઘુ અને ગુરૂ સ્પર્શી પરસ્પર વિધી છે. એક જ પરમાણુમાં આ વિધી પ નથી હાઇ શકતા, તેથી જ પરમાણુમાં એમના ઉલ્લેખ ન કરવો જોઇએ ૫ ૧૫ ૫
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |