Page Text
________________
-
-
-
मापनासूचे ____टीका-अथ इन्द्रियद्वारमधिकृत्य प्ररूपयितुमाह-एएसि णं भंते ! म:दियाणं' गौतमः पृच्छति-हे भदन्त ! एतेषां सलु पूर्वोक्तानाम् सेन्द्रियाणाम् सामान्यजीवानाम् ‘एगिदियाणं' एकेन्द्रियाणाम् पृथिवीकायिकादीनाम् 'वर्टदियाणं' द्वीन्द्रियाणाम् शङ्खप्रभृतीनाम् 'तेइंदियाण' त्रीन्द्रियाणाम्-पिपीलिका दीनाम् 'चउरिंदियाणं' चतुरिन्द्रियाणाम् भ्रमरादीनाम् 'पर्चिदियाणं' पञ्चन्द्रियाणाम् तिर्यगादीनाम् 'अणिदियाणं' अनिन्द्रियाणाम् सिद्धादीनाम् मध्ये 'कयों कयरेहितो' कतरे कतरेभ्यो 'अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला बा, विसेमाहिया वा ?' अल्पा वा, बहुका वा, तुल्या वा, विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान उत्तरयति-'गोयमा !' हे गौतम ! 'सव्यत्योवा पंचिंदिया' सर्वस्तीकाः सर्वभ्योऽल्पाः, पञ्चन्द्रियाः भवन्ति, संख्येययोजनकोटि कोटिप्रमाणविष्कम्भसूचीप्रमितपज्जत्तगा विसेसाहिया) सेन्द्रिय पर्याप्त विशेषाधिक है (मह दिया विसे साहिया) सेन्द्रिय-इन्द्रियवान् विशेपाधिक है । छार ३ ॥मत्र ॥ टोकार्थ-अब इन्द्रियहार की अपेक्षा से प्ररूपणा की जाती है
श्री गौतम स्वामी प्रश्न करते हैं-हे भगवन् ! ये जो सेन्द्रिय अर्थात् इन्द्रिय वाले सामान्य जीव हैं, पृथिवीकाय आदि एकेन्द्रिय हैं, शंख आदि द्वीन्द्रिय हैं, चिउंटी आदि त्रीन्द्रिय हैं भ्रमर आदि चौटंन्द्रिय हैं, तिर्यच आदि पंचेन्द्रिय हैं और अनिन्द्रिय अर्थात् सिद्ध हैं, इन में से कौन-से जीव किससे अल्प, बहुत, तुल्य अथवा विशेपाधिक हैं ?
भगवान् उत्तर देते हैं-हे गौतम ! सबसे कम पंचेन्द्रिय जीव हैं, क्योंकि वे संख्यात कोडाकोडी योजन प्रमाण विष्कम सूची से प्रमित प्रतर के असंख्येय भाग गत असंख्यात श्रेणियों में रहे हुए आकाश शुा छ (सइदिया पज्जत्तगा विसेसाहिया) सेन्द्रिय पर्यात विशेषाधि छ (सइंदिया विसेसाहिया) केन्द्रिय-न्द्रियवान् विशेषाधि४ ॐ ॥ सूत्र ४ ॥
ટીકાથ–હવે ઈન્દ્રિય દ્વારની અપેક્ષાએ પ્રરૂપણ કરાય છે-શ્રી ગૌતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે–ભગવદ્ ઓ સેન્દ્રિય અર્થાત્ ઈન્દ્રિયવાળા સામાન્ય જીવ પૃથ્વીકાય આદિ એકેન્દ્રિય છે ઈયળ શંખ આદિ બે ઈન્દ્રિય છે. કીડી-કેડી આદિ ત્રણ ઇન્દ્રિય છે. ભ્રમર વિગેરે ચાર ઈન્દ્રિય છે. તિર્યંચ વિગેરે પંચેન્દ્રિય છે અને અનિન્દ્રિય અર્થાત્ સિદ્ધ છે, તેઓમાથી કયે જીવ કેનાથી અ૫, વધારે, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે? | શ્રી ભગવાન ઉત્તર આપે છે–હે ગૌતમ બધાથી ઓછા પંચેન્દ્રિય જીવ છે કેમકે તેઓ સખ્યાત કોડાકોડી જન પ્રમાણ વિખંભ સૂચીથી પ્રમિત પ્રતરના અસંખ્યય ભ ગગત અસ ખ્યાત શ્રેણિયામાં રહેલા આકાશના પ્રદેશોની
| SR No. | 009339 |
| Book Title | Pragnapanasutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1975 |
| Total Pages | 1196 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_pragyapana |
| File Size | 80 MB |