________________
प्रशापनासूत्रे
3
माराणामधिपतिः, वेलम्बश्च वायु कुमाराणामधिपतिः, घोपश्च स्तनित कुमाराणामधिपतिः, "बलिभूयाणंदेवे णुदालि हरिस्सहे अग्गिमाणवविसि । जलपह तहऽमियवाहणे पसंजणेय महाघोसे ॥ १३६ ॥ वलिरुत्तर दिग्वासिनामसुरकुमाराणामधिपतिः, भूतानन्दो नागकुमाराणामधिपतिः, वेणुदालिः सुवर्णकुमाराणांमधिपतिः, हरिस्सो विद्युत्कुमाराणामधिपतिः, अग्निमाणवोऽग्निकुमाराणामधिपतिः, विशिष्टो द्वीपकुमाराणामधिपतिः, जलप्रभः उदधिकुमाराणाम् अधिपतिस्तथा अमितवाहनो दिक्कुमाराणामधिपतिः प्रभञ्जनथ वायुकुमाराणामधिपतिः, महाघोषः स्तनितकुमाराणामधिपतिः, अथ वर्ण संग्रहार्थमाह - 'काला असुरकुमारा नागा उदही य पंडरा दोषि । वरकणगनिहसगोरा हुति सुवण्णा दिसा थणिया ॥१३७॥ उत्तत्तकणगवन्ना विज्जू अग्गीय होंति दीवा य । सामा पिरंगुवन्ना वाउकुमारा मुणेयव्वा ॥१३८ || असुरकुमाराः सर्वेऽपि कृष्णाः - कृष्णवर्णाः, नागः नागकुमाराः, उदधयश्च- उदधिकुमाराः, द्वयेऽपि - उभयेऽपि इमे पाण्डुराः - शुक्लवर्णाः, सुवर्णकुमाराः, दिक्कुमाराः स्तनितकुमाराश्च वरकनकनिघर्षगौराः - वरं कुमारों का पूर्ण, उदधिकुमारों का जलकान्त, दिक्कुमारो का अमित, वायुकुमारो का वेलम्ब, स्तनितकुमारों का घोष इन्द्र है । उत्तरदिशा के असुरकुमारों का अधिपति बलि, नागकुमारों का भूतानन्द, सुवर्ण कुमारों का वेणुदालि, विद्युतकुमारों का हरिस्सह, अग्निकुमारों का अग्निमाणव, दीपकुमारों का विशिष्ट, उदधिकुमारों का जलप्रभ, उदधिकुमारों का अमित वाहन, बायुकुमारों का प्रभंजन और स्तनितकुमारों का इन्द्र महाघोष है ॥१३५-३६॥
अव वर्णों का कथन किया जाता है - सभी असुरकुमारों का वर्ण कृष्ण होता है, नागकुमारों और उदधिकुमारों का वर्ण पाण्डुर (शुक्ल) होता है, सुवर्ण कुमार, दिक्कुमार और स्तनितकुमार कसौटी અગ્નિસિંહ (અગ્નિશિખ) દ્વીપકુમારાના પૂર્ણ, ઉદધિકુમારેના જલકાન્ત દિક્કુમારા અમિત વાયુકુમારાના વેલમ્મ, સ્તનિતકુમારોના ઘાષ ઇન્દ્ર છે. ઉત્તર દિશાના અસુરકુમારના અધિપતિ ખલિ, નાગકુમારેાના ભૂતાનન્દ, સુવર્ણ કુમારે ના વેદાલિ, વિદ્યુત્ક્રમાના હરિસહ, અગ્નિકુમારના અગ્નિમાણુવ તેમજ દ્વીપકુમારેાના જલપ્રભ ઉદ્ઘષિકુમારેાના અમિતવાહન, વાયુકુમારોના પ્રભજન અને સ્તનિતકુમારીના ઇન્દ્ર મહાધેાષ છે. ॥ ૧૩૫–૧૩૬ ॥
७८६
હવે વર્ણોનું કથન કરાય છે—બધા અસુરકુમારા વર્ણ કૃષ્ણ હાય છે. નાગકુમાર અને ઉદધિકુમારોના વર્ણ પાડુર (શુકલ) હેાય છે. સુવર્ણ કુમાર દિકુમાર અને સ્તનિતકુમાર કસોટીના પત્થરે પડેલ સુવર્ણ રેખાના સમાન (ગૌર)