Page Text
________________
प्रमैयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ सू. ९८ मनुव्यक्षेत्र निरूपणम् यन्तः ॥१॥ एकादश व सहस्त्राणि पविंशतिश्च पोडश महाग्रहाणं तु । पट् च शतानि पण्णवतिर्नक्षत्राणि त्रीणि च सहस्राणि ॥२॥ अष्टाशीतिः शतसहस्राणि चत्वारिंशत्सहस्राणि मनुष्यलोके । सप्तशतान्यनूनानि तारागणकोटिकोटीनाम् ।।३।। शोभामशोभन्त वा-३॥ एप तारापिण्डः सर्वसमासेन मनुष्यलोके । बाह्याः पुनस्तारा जिन मणिता असंख्येयाः ॥१॥ एतावत्ताराग्रं यद्भणितं मानुप्यलोके । चारं कदंबपुष्पसंस्थितं ज्योतिपं चरति ॥२॥ रविशशि ग्रहनक्षत्राणि एतावन्ति आख्यातानि मनुष्यलोके । येषां नामगोत्राणि न प्राकृतानि प्रज्ञापयिष्यन्ति ॥३॥ पटू पष्टिः पिटकानि चन्द्रादित्या मनुष्यलोके । द्वौ चन्द्रौ द्वौ सूयौं च भवत एकैकस्मिन् पिटके ॥४॥ पट्पष्टिः पिटकानि नक्षत्राणां तु मनुप्यलोके । षद् पंचाशत् नक्षत्राणि च भवन्ति एकैकस्मिन् पिटके ॥५॥ पट्पष्टिः पिटकानि महाग्रहाणां तु मनुष्यलोके । पट्सप्ततं ग्रहशतं च भवति एकैकस्मन् पिटके ॥६॥ चतस्रश्च पङ्क्तयश्चन्द्रादित्यानां मनुष्यलोके । पट्पष्टिः पट्पष्टिः भाति चैकैकका पंक्तिः ॥७॥ षट् पंचाशत् पङ्क्तयो नक्षत्राणां तु मनुष्यलोके । पट् पष्टिः षट् पष्टि भवति च एकैकका पङ्क्तिः ।।८॥ पट् सप्ततं ग्रहाणां पक्तिशतं भवति मनुष्यलोके । षट् षष्टिः षट् पष्टिः च भवति एकैकका पंक्तिः ॥२॥ ते मेरुं पर्यटन्तः प्रदक्षिणावर्तमण्डलाः सर्वे,। अनवस्थितयोगैश्चन्द्राः सूर्याग्रहगणाश्च ॥१०॥ नक्षत्रतारकाणामवस्थितानि मण्डलानि ज्ञातव्यानि । तान्यपि च प्रदक्षिणावर्तमेव मेरुमनुचरन्ति ॥११॥ रजनीकर दिनकराणाम् ऊर्ध्व वा अधो वा संक्रमो नास्ति । मण्डलसंक्रमणं पुनराभ्यन्तरवाह्य तिर्यक् ॥१२॥ रजनीकर दिनकराणां नक्षत्राणां महाग्रहाणां च । चार विशेषेण भवति सुखदुःखविधिमनुष्याणाम् ॥१३॥ तेषां प्रविशतां तापक्षेत्रं तु वर्धते नियमात् । तेनैवक्रमेण पुनः परिहीयते निष्क्रामताम् ॥१४॥ तेषां कलंयुया पुप्पसंस्थिता भवति तापक्षेत्रपथाः। अंतश्च संकुचिताः वहिविस्तृताश्चन्द्रसूर्यगणाः । १५।। केन वर्धते चन्द्रः परिदाणिः केन भवति चन्द्रस्य । कृष्णो वा ज्योत्स्ना वा केनानुभावेन चन्द्रस्य ॥१६॥ कृष्णं राहुविमानं नित्यं चन्द्रेण भवति अविरहितम् । चतुरगुलमप्राप्तमधस्ताचन्द्रस्य तच्चरति ॥१७॥ द्वापष्टि पिष्टि दिवसे दिवसे तु शुक्लपक्षस्य । यत्परिवर्धते चन्द्रः क्षपयति तेनैव कालेन ॥१८॥ पंचदशभागेन च चन्द्रं पंच दशमेव तं वृणोति । पंचदश भागेन च पुनरपि तदेव प्रकटी करोति ॥१९॥ एवं वर्धते चन्द्रः परिहानिश्चैव भवति चन्द्रस्य । कृष्णो वा ज्योत्स्नो वा तेनानुभावेन चन्द्ररय ॥२०॥ अन्तर्मनुप्यक्षेत्रे भवन्ति चारोपगाश्च उपपन्नाः। पंचविधा ज्योतिप्काः चनाः सूर्याग्रहगणाश्च ॥२१॥ ततः परं ये शेषाः चन्द्रा
| SR No. | 009337 |
| Book Title | Jivajivabhigamsutra Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 1588 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_jivajivabhigam |
| File Size | 117 MB |