________________
प्रमैयद्योतिका टीका प्र.३ उ.३ ४.३६ एकोषकद्वीपस्थितमगणवर्णनम् ५४७ यथा वा राज्ञश्चक्रवत्तिनः परमान्नं भवेत् । चक्रवर्तिनः परमानं कल्याण भोजन मिति मसिद्धम् तथाहि-चक्रवत्ति सम्बन्धिनीनां पुण्ड्रेक्षु वारिणीनां निरातङ्कानां लक्षसंख्यकानां गर्वा अार्धक्रोण पीतगोक्षीराणां माध्यत् पर्यन्ते यावदेवादृश्याः सर्वगोक्षीराया एकस्याः गोः सम्बन्धि यद क्षीरं तत्माप्तकलमशालि परमान्नरूपम नेक संस्कारक द्रव्य संमिश्र कल्याण-भोजनमिति प्रसिद्धम् यथैतत् राज्ञश्चक्रवर्तिनः परमान्नं तत्सदृशमित्यर्थः ‘णि उणेहि सूदपुरिसेहिं सज्जिएहि चाउकप्पसे असित्ते इव' निपुणः-परमदः सूपपुरुपैः-पाचकः सजिता-निष्पादितः चत्वारः कल्पा उत्कालनरूपा यत्र स चासौ सेकश्च तेन सिक्त इव' पाकहोज्ज' जैसा उत्तम वर्ण, गंध वाला चक्रवर्ती राजा का परान्न पायस होता है वह चक्रवर्ती राजा हा पायस-खीर-कल्याण भोजन के नाम से प्रसिद्ध है। वह इस प्रकार से बनता है-पुण्डू जाति के इक्षु-गन्ने को चर ने वाली नीरोग चक्रवर्ती के जिनकी लाख गायों के दूध को पचास हजार गायों को पिलाते हैं पचास हजार गायों का दूध पचीस हजार गायों को पीलाते हैं इस प्रकार आधे आधे के क्रम से पिलाते पिलाते अन्त में लब गायों के दूध को पी गई हो उस प्रकार की एक गाय के दूध का पापस बने उहल में फलम शालि जाति के चावल डाले जाते हैं और अनेक प्रकार के लेवा आदि संस्कारिक द्रव्य मिलाये जाते हैं। ऐसा चक्रवती की खीर शल्याण ओजन के नाम से प्रसिद्ध हैं। जैसा-कि राजा चक्रवती का परमान्न हो उसी प्रकार का यह पूर्वोक्त परमान भी होता है वह परमान-णिउणेहिं सूयपुरिसेहि सज्जिए चाउकप्प से आसिते एव ओदणे' परम दक्ष पाचकों द्वारा निष्पादृष्टांत २१ मताव छ 'जहा वा' म 'उत्तमवण्णगधम रणाचक्कवहिस्स होज्ज' व उत्तम, मध, वागे। यति सानु ५२मान पायस डाय છે. ચક્રવર્તી રાજાનો પાયસ-દૂધપાક કલ્યાણ ભજનના નામથી પ્રસિદ્ધ છે. તે આવી રીતે બનાવવામાં આવે છે. પુંડ્ર જાતીની ઈશું કહેતાં શેલડીને ખાવાવાળી એવી ચક્રવતીની કે જે એક લાખ ગાના દૂધને પચાસ હજાર ગાચોને પાવામાં આવે છે પચાસ હજાર ગાયનું દૂધ પચીસ હજાર ગાને પાવામાં આવે છે આ રીતે અધ અર્ધાના કામથી પીવરાવતાં પીવરાવતાં છેવટે બધી ગાયના દૂધને પી ગયેલ એવા પ્રકારની એક ગાયના દૂધને દૂધપાક બનાવવામાં આવે અને તેમાં કલમ શાલિ નામની જાતના ઉત્તમ ચોખા નાખવામાં આ અને અનેક પ્રકારના મેવા વિગેરેથી સંસ્કારિત પદાર્થો મેળવવામાં આવે, આવા પ્રકારને ચક્રવતીને દૂધપાક ઉલાણ ભેજનના નામથી પ્રસિદ્ધ છે. જેવી રીતે રાજા ચક્રવર્તીનું પરમાત્ત હોય, એવાજ પ્રકારનું આ પર્વોક્ત પાન્ન