________________
अमेय धोतिका टीका प. ३ ७.३.३३ सफेद मनुष्यस्वरूपनिरूपणम्
॥ तृतीयोदेशकः ॥ व्याख्यातस्तिर्यग्योनिकाधिकारः सम्प्रति- मनुष्याधिकार व्याख्यावसरः तत्रेदमादिमं सूत्रम् - से किं तं मणुस्सा' इत्यादि,
मूळम् - से किं तं मणुस्सा ? मणुस्सा दुबिहा पन्नत्ता तं जहासंमुच्छिममणुस्लाय गब्भवक्कंतिय मणुस्साय । से किं तं संमुच्छिम मणुस्सा संमुच्छिम मणुस्सा एगागारा पन्नत्ता । कहि णं भंते! संमुच्छिम मणुस्सा संमुच्छंति ? गोयमा ! अंतो मणुस्सखेत्ते जहा - पण्णवणाए जाव से त्तं संमुच्छिममणुस्सा || से किं तं
भवतिय मणुस्सा ? गव्भवतिय मणुस्सा तिविहा पन्नत्ता, तं जहा - कम्मभूमिगा अकम्मभूमिगा अंतरदीवगा । से किं तं अंतरदीवगा ? अंतरदीवगा अट्ठावीसइविहा पन्नत्ता तं जहाएगोरुया, आभासिया, वेमाणिया णंगोलिया (१) हयकण्णी गयकपर्णा, गोकपणा, सक्कुलिकपर्णा (२) आयंसमुहां, मेंढमुहीं, अयोमुही, गोमुही (३) आसमुहों, हत्थिमुह, सीहमुद्दों,
मुद्दों (४) आकण्णों, सीहकण्णों, अकण्णी, कण्णपाउरण (५) उक्कामुहों, मेहमुहां, विज्जुमुहौं, विज्जुदत (६) घणदंतों, लट्ठदंती, गूढदंतों, सुद्धत (७) ॥ ०३३॥
छाया- - अथ के ते मनुष्याः ? मनुष्या द्विविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-संमूच्छिम मनुष्याच गर्भव्युत्क्रान्तिकमनुष्याश्च । अथ के ते संपूछिममनुष्याः ? संमूच्छिममनुष्या एकाकाराः प्रज्ञप्ताः । कुत्र खल्लु भदन्त । संच्छिममनुष्याः संमूच्छन्ति ? गौतम ! अन्तर्मनुष्यक्षेत्रे यथा प्रज्ञापनायां यावत् ते एते संमूच्छिममनुष्याः । अथ के ते गर्भव्यक्रान्तिक मनुष्याः गर्भन्युक्रान्तिक मनुष्या त्रिविधा मज्ञाः तद्यथा - कर्मभूमिका अकर्म भूमिका अन्तरद्वीपकाः । अथ के ते अन्तरद्वीपका अंतरद्वीपका अष्टाविंशतिविधाः मज्ञप्ताः, तद्यथा - एकोरुकाः, १ आभाषिकाः, २ वैषाणिकाः ३, नाङ्गोलिकाः, ४ हयकर्णाः ५, गजकर्णाः ६. गोकर्णाः ७. शकुळीकः ८, आदर्शमुखाः ९. मेंढ (मेणो) मुखाः १०, अयोमुखाः ११, गोमुख ||१२ अश्वमुखाः १३, हस्तिमुखाः १४, सिंहमुखाः १५, व्याघ्रमुखाः १६, अश्वकर्णाः १७, सिंहकर्णाः १८, अकर्णाः १९ कर्णमावरणाः २०, उल्कामुख : २१, मेघमी० ६२
४८९
