________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. ३ उ. ३ रु.२६ पक्षीणां लेश्यादिनिरूपणम्
કર
नेक जावकुलसंभवात् तद्यथा - एकस्यामेव उगणयोनौ कृतिजातिकुलं कीटनातिकुलं वृथिकजातिकुलमित्यादि, एवं चैकस्यामेव योनौ अवान्तर जाति भेदभावादनेकानि योनि प्रवाहाणि जातिकुलानि संभवन्ती श्युत्पद्यन्ते खेचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिजानां द्वादशजातिकुलकोटियोनि प्रमुखशतसहस्राणि । अत्र भवति संग्रहणी गाथा-
'जोणी संगहस्सा दिड्डी नाणे य जोग उनओगे । उपचाय ठिई समुग्धाय चपणं जाई कुल बिहीउ' ॥१॥ योनिसंग्रहलेश्या दृष्टयो ज्ञानं च योगोपयोगौ । उपपादस्थितिसमुद्घाताय चवनं जातिकुल विधिस्तु ॥ इति च्छाया, ॥ अस्या अर्थः- खेचरपञ्चेन्द्रयतिर्यग्योनिकानां प्रथमयोनिसंग्रहद्वारं ततो अनेक जातिकुलों का संभव होता है । जैसे-एक ही छगण (गोबर) रूप योनि में कृमि जाति कुल, कीट जाति कुल, वृश्चिक जाति कुल जादि प्रत्यक्ष देखने में आते हैं । इसी तरह एक ही योनि में अवान्तर जाति भेद के सद्भाव से अनेक योनि प्रवाह वाले जाति कुल होते हैं। इस तरह से खेचर पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनि के जीवों की बारह लाख जाति कुल कोटि है | इन द्वारों के विषय में संग्रहणी गाथा ऐसी है'जोणी- संगह लेस्सा-दिडी नाणेय जोग उबओगे, उपवाटिई समुग्धाय चयणं जाई कुल बिहीउ ॥१॥
इस गाथा का भाव ऐसा है- खेचर पञ्चेन्द्रियों का प्रथम योनि संग्रह द्वार, फिर बेहया द्वार, फिर दृष्टि द्वार फिर ज्ञान द्वार फिर योग द्वार, फिर उपयोग द्वार फिर उपपात द्वार फिर स्थिति द्वार, फिर समु
છાણુ રૂપ ચાના કૃમિજાતિકુલ, કીટજાતિકુલ, વાશ્ચિક જાતિકુલ, વિગેરે વિગેરે પ્રત્યક્ષ દેખવામાં આવે છે. એજ પ્રમાણે એક જ ચૈાનીમાં અવાન્તર જાતિ ભેદના સદ્ભાવથી અને ચૈાનિના પ્રવાહવાળા જાતિકુલા હૈાય છે. આ રીતે ખેચર ૫ ચેન્દ્રિયતિય ચૈાનિક જીવાની ખાર લાખ જાતિકુલ કેાટ છે. આ દ્વારાના વિષયને સ'ગ્રહ કરવાવાળી ગાથા આ પ્રમાણે છે.
'जोणी सांगलेस्सा दिट्ठी नाणे य जोग उनओगे
' उवाच ठिई समुग्धाय, चयणं जाई कुल विहीर' ॥ १ ॥
આ ગાથાના ભાવ એવા છે કે, ખેચર પચેન્દ્રિયાનુ' પહેલ' ચેાનિસંગ્રહ દ્વાર, તે પછી લેશ્યા દ્વાર, તે પછી દૃષ્ટિદ્વાર, તે પછી જ્ઞાનદ્વાર, તે પછી ચેાગદ્વાર, તે પછી ઉચેાગદ્વાર, તે પછી ઉપપાતદ્વાર તે પછી સ્થિતિદ્વાર,
