________________
प्रमेयद्योतिका येका प्र.३ उ.३ सू.२५ तिर्यग्योनिस्वरूपनिरूपणम् ३७२ न्तिकजलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाश्च । अथ के ते समुच्छिमजलचरपञ्चेन्द्रियतियंग्योनिकाः ? संपूच्छिमजलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः द्विविधि प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पर्याप्तकसंछिमजलचरपञ्चन्द्रियतियग्यौनिकाः अपर्याप्तकसमूच्छिमजलचरपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाच । ते एते संमूच्छिमजलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः । अथ के ते गर्भव्युत्क्रान्तिकजलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः ? गर्भव्यु क्रान्तिकजलचरपञ्चेन्द्रियविर्यग्योनिका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पर्याप्तकगर्भव्युत्क्रान्तिकजलचरपश्चेन्द्रियतिर्यग्यो निकाः अपर्याप्तकगर्भव्यु-क्रान्तिकजलचरपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाच, ते एते गर्भव्युत्क्रान्ति सजलचरपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाः, ते एते जलच. स्पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः । अथ के ते स्थलचरपञ्चन्द्रियविर्यग्योनिका ? स्थलचरपञ्चेन्द्रियविर्यग्योनिका द्विविधाः प्रज्ञप्लाः, तद्यथा चतुष्पद स्थलचरपञ्चेन्द्रियतियग्योनिकाः, परिसर्प स्थलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाश्च । अथ के ते चतुष्पदस्थलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः? चतुष्पद स्थल वरपञ्चन्द्रियति यग्योनिका द्विविधाः पहप्ताः, तयथा-समूच्छिम चतुष्पक स्थलचरपश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः, गर्भव्युत्क्रातिक चतुष्पद स्थलचरपञ्चन्द्रियतियग्योनिकाच, यथैव जलचाराणां तथैव चतुष्को भेदः, एचे चतुष्पदस्थलचरपञ्चन्द्रियतियग्योनिकाः । अथ के ते परिसर्प स्थलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः ? परिसपेस्थलचरपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिका द्विविधार मज्ञप्ताः, तधया-उसपरिसर्प स्थलचरपश्चेन्द्रियतियग्योनिकाः, भुजपरिसर्पस्थलचरपञ्चेन्द्रियातयंग्योनिकाय । अथ के ते उसपरिसर्पस्थलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः ? उ परिसर्पस्थलचरपञ्चन्द्रियतिबग्योनिकाः द्विविधाः प्रज्ञप्ता स्तधया-यथैव जलचराणां तथैव चतुष्को भेदः, एवं भुनपरिमाणामपि भणितव्यम् । ते एते भुजपरिसर्पस्थल वरपञ्चन्द्रियतिर्यग्यो निकाः। ते एते स्थलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः । अथ के ते खेवरपञ्चन्द्रियवियग्योनिकाः ? खेचरपञ्चन्द्रियतियग्योनिका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-संमूच्छिम खेचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः, गर्भन्युस्कान्तिक खेवरपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाच । अथ के ते संमूछिम खेचरपञ्चेन्द्रियतियग्नोनिका ? संमूछिमख वरपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाः द्विविधाः प्राप्ता स्तद्यथा-. पर्याप्तक संमूच्छिमखेवरपञ्चन्द्रियतियग्योनिकाः, अपर्याप्तकसमूच्छिमपञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकाश्च । एवं गर्भव्यु क्रान्तिका अपि यावत् पर्याप्तगर्भव्युत्क्रान्तिका अपि अपर्याप्तगर्भव्युत्क्रान्तिका अपि । खेचरपञ्चन्द्रियतियग्योनिकानां भदन्त ! कतिविधो योनिसंग्रहः प्रज्ञप्त: ? गौतम ! त्रिविधो योनिसंग्रहः प्रज्ञप्तः, उद्यथाअण्डजाः पोतजाः संमृच्छिमाः। अण्डजा त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-स्त्रियः पुरुपाः नपुंसकाः। पोतजा स्त्रिवधाः प्रज्ञप्ता, तद्यथा-स्त्रियः पुरुषाः नपुसका। तत्र खलू ये ते संमूच्छिमास्ते सर्व नपुंसकाः ॥इति ॥ सू० २४॥