________________
प्रमेयद्योति का टीका प्र.३ उ.२ खू.१७ नारकजीवोत्पातनिरूपणम् २१३
'असंज्ञिनः खल्ल प्रथमां, द्वितीयां च सरीसृपाः, तृतीयां पक्षिणा, सिंहा यान्ति चतुर्थी मुरगाः पुनः पञ्चमी यान्ति ॥१।
षष्ठी च स्त्रियो मत्स्या मनुजाश्च सप्तमी यान्ति ॥ यावदधः सप्तम्यां पृथिव्यां नैरपिका नो असंज्ञिभ्य उत्पन्ते यावद् नो स्त्रीभ्य उत्पद्यन्ते मत्स्यमजुजेभ्य उत्पद्यन्ते । एतस्यां खल भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां नरयिका एकसमयेन कियन्त उत्पधन्ते ? गौतम ! जघन्येनैको वाद्वौ वा-त्रयो वा उत्कर्षेण संख्येया वा-असंख्ये या वोत्पद्यन्ते । एवं यावदधः सप्तम्याम् । एतस्यां खलु भदन्त ! रत्नपभायां पृथिव्यां नैरयिकाः समयं समयम् अपहियमाणा अपहियमाणाः क्रियत्कालेनापहृताः स्युः ? गौतम ! ते खल असंख्येयाः समये समये अपहियमाणा अपहियमाणा असंख्येयाभि रुत्सपिण्यवसर्पिणीभिरपहियन्ते नैन खलु अपहताः स्युः, यावधः सप्तमी। एतस्यां खश भदन्त ! रत्नप्रभायां पृथिव्यां नैरपिकाणां कियन्महती शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता, गौतम ! द्विविधा शरीरावगाहना प्रज्ञप्ता, तद्यथा-अवधारणीया उत्तरक्रिया च, तत्र खल या सा भवधारणीया सा जघन्येन अङ्गुलस्यासंख्येयभागम् उत्कर्षण सप्तधनू षि लिखश्च रत्नयः षट्चाङ्गुलस्य संख्येयभागम् उत्कर्षेण पञ्चदश धनषि साईद्विरत्नी । द्वितीयस्यां भवधारणीया जघन्येनाङ्गुलासंख्येयभाग मुश्कर्षेण पञ्चदश धन् पि सार्द्ध द्विरनिः, उत्तरक्रिश जघन्येनामुलस्याऽसंख्येयभागमु. स्कर्षेणैकशिद्धनूंषि एका रनिः, वत्तीयस्यां भवधारणीया एकत्रिंशद् धषि एका रनिा, उत्तरवैक्रिया द्वाषष्टि धषि द्व रत्ली। चतुर्था भवधारणीया द्वापष्टिधनषि द्वे च रत्नी-उत्तरक्रिया पञ्चविशति धनु: शतम् । पञ्चम्यां भवधारणीया पञ्चविशति धनु: शतम् उत्तर क्रिया साद्विधनुः शतानि । षष्ठयां भवधारणीया साई द्वे धनु: शते, उत्तरक्रिया पञ्च धनु: शतानि । सप्तम्यां भवधारणीया पञ्च धनुः शतानि उत्तरवैक्रिया धनुः सहस्त्रम् ।।०१७॥
टीक-'इमीसे गं अंते !' एतस्यां खलु भदन्त ! 'रयणप्पभाए पुढवीए' रत्नभभायां पृथिव्याम् ‘ने रहया नैरपिका, कमोहितो उपवज्जंति' कुत:-कस्मा
अब लत्रकार नारक जीवों का उपपात दिखाते हैं'इमीले णं भंते ! रघणप्पभाए पुढ बीए-इत्यादि ॥१७॥ टीकार्थ-गौतम ! ने प्रभुश्री से ऐसा पूछा है-'इलीसे ण भंते ! હવે સૂત્રકાર નારકનો ઉ૫પાત–ઉત્પત્તી બતાવે છે. 'इमीसे णं भंते ! रयणप्पभाए पुढवीए' त्यादि टीज-गीतमस्वामी प्रसुने आयु पूच्युछे 'इमीसे गं भते !