________________
जीवाभिगमसूत्र योजनवाइल्यस्य क्षेत्र छेदेन छिचमानस्य सन्ति द्रव्याणि पूक्तिस्वरूपाणि विम् हे गौतम ! सन्ति । धरममायाः घनोदधिवलयस्य सत्रिभागसप्तयोजनवादल्यस्य क्षेत्रच्छेदेन छिद्यमानस्य सन्ति द्रव्याणि पूर्ववत् किम् ? हन्त गौतम ! सन्ति ताशालि लानि । लम:प्रभायाः घनोदधिवलयस्य विभागोनाष्टयोजन बाहल्यरय क्षेत्र छेदेन विद्यमानस्य सन्ति द्रव्याणि पूर्ववत् किम् ? उम्त गौतम ! पृथिवी का जो घोधि बलय है कि जिलकी मोटाई तिर्यग्वाहल्य की अपेक्षा पूरे मात योजन की है उलके क्षेत्रच्छेद से विभाग करने पर तद्गत द्रव्य क्या पूर्वोक्त रूप वाले अर्थात् वर्ण की अपेक्षा कृष्णादि वर्ण रूप से गन्ध की अपेक्षा छुरभि दुरदिगाध रूप से, रस की अपेक्षा तिक्त आदि रस रूप से, स्पर्श की अपेक्षा कर्कश आदि स्पर्श रूप से, एवं संस्थान की अपेक्षा परिमंडल आदि संस्थान रूप से परिणत तथा अन्योन्य संबद्धादि विशेषणों से युक्त होते हैं क्या ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- गौतम ! वे पूर्वोक्त विशेषणों वाले होते हैं। हे भदन्त ! धूमप्रभा पृथिवी का जो घनोदधि वातवलय है कि जिसकी मोटाई तिर्यग्वाहल्य की अपेक्षा योजन के तृतीय भाग सहित सात योजन की है उसके क्षेत्रच्छेद से विभाग करने पर तद्गत द्रव्य क्या पूर्वोक्त विशेषणों वाले होते हैं क्या ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-हां, गौतम! थे पूक्ति विशेषणों पाले होते हैं। हे भदन्त ! तमममा पृथिवी का जो घनोदधि जान बलय है कि जिसकी मोटाई तिर्यग्याल्फ की अपेक्षा पोजन के तृतीय भाग फल आठ योजन की है उसके क्षेत्रच्छेद से ઘનેદધિ વલય છે, કે જેની વિશાળતા તિર્યગાહલ્યની અપેક્ષાથી પૂરા સાત ચેજનની છે. તેના ક્ષેત્રદથી વિભાગ કરવાથી તેમાં રહેલ દ્રવ્ય, પૂર્વોક્ત પ્રકારવાળું અર્થાત્ વર્ણની અપેક્ષાથી કાળા વિગેરે વર્ણરૂપે, ગંધની અપેક્ષાથી સુરક્ષિ, દુરભિ ગંધપણાથી, રસની અપેક્ષાથી તીખા વિગેરે રસ પણુથી, સ્પર્શની અપેક્ષાથી કર્કશ વિગેરે સ્પર્શ પણાથી અને સંરથાનની અપેક્ષાથી પરિણત આદિ સંસ્થાન પણથી યુક્ત હોય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમસ્વામીને કહે છે કે હે ગૌતમ! એ પર્વોક્ત વિશેષવાળું હોય છે. હે ભગવન ધૂમપ્રભા પૃથ્વીને જે ઘનોદધિવાત વલય છે. કે જેની વિશાળતા તિર્યવાહત્યની અપેક્ષાથી
જનના ત્રીજા ભાગ સહિત સાત જનની છે, તેના ક્ષેત્રચ્છેદથી વિભાગ કરવાથી તેમાં રહેલ દ્રવ્ય, શું પૂર્વોકત વિશેષણોવાળું હોય છે? હે ભગવન તમપ્રભા પૃથ્વીનો જે ઘનેદધિવાત વલય છે, કે જેની વિશાળતા તિર્યબાહુલ્યની