________________
प्र. १ शानद्वारनिरूपणम् ९३ एते भवन्ति, अज्ञानद्वयमेव दर्शयति-'तं जहा' इत्यादि, 'तं जहा' तद्यथा-'मइ अन्नाणी' सुय अन्नाणी' मत्यज्ञानिनः श्रुताज्ञानिनश्च भवन्ति एतदपि मत्यज्ञानं श्रुताज्ञानं च शेष जीवबादरादिराश्यपेक्षया अत्यन्तमल्पीय इति ज्ञातव्यम् । तदुक्तम्
सर्व निकृष्टो जीवस्य दृष्ट उपयोगो हि वीरेण । सूक्ष्मनिगोदा पर्याप्तानां स च भवति विज्ञेयः ॥१॥ तस्मात्प्रभृति ज्ञानविवृद्धि दृष्टा जिनेन जीवानाम् ।। लब्धिनिमित्तैः करणैः कार्येन्द्रियवाग्मनो दृग्भिः ॥२॥ इति
गतं पञ्चदशं ज्ञानद्वारम् ॥१५॥
-
-
"इस सूत्रपाठद्वारा समझाई गई है। यहाँ मत्यज्ञान और श्रुताज्ञान शेष जीव बादर आदि राशि की अपेक्षा से अत्यन्त अल्प होता है-कहा भी है
"सर्वनिकृष्टो जीवस्य दृष्टउपयोगो हि वीरेण । इत्यादि । अर्थात् भगवान्ने सबसे जघन्य अल्प उपयोग सूक्ष्मनिगोद अपर्याप्त जीवो के देखा है, इसलिये उनसे लेकर आगे आगे के जीवों के क्रमश. ज्ञान की अभिवृद्धि भगवानने देखी है वह अभिवृद्धि लब्धिनिमित्तककाय इन्द्रिय वाणी मन और दृष्टि इन करणों-साधनो को लेकर क्रमशः अधिक-अधिक होती है। जैसे -केवल कायलब्धि वालों को जितना उपयोग (सबसे अल्प) होता है उनसे कुछ अधिक अभिवृद्धि इन्द्रियलब्धिवालो को होती है। इन्द्रिय वाणी मन और दृष्टि लब्धि वालों के लिये भो क्रमशः अधिकाधिक अभिवृद्धि समझलेनी चाहिये ॥२॥
ज्ञानद्वार समाप्त ।
અજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન સિવાયના છ બાદર આદિ રાશિની અપેક્ષાએ અત્યત અલ્પ डाय छे. यु ५५ छे हैं
"सर्वनिकृष्टो जीवस्य दृष्टउपयोगो हि वीरेण" इत्यादि
આ કથનને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે–સૂમ નિગોદ અપર્યાપ્ત જેમાં ભગવાને સૌથી અલ્પ પ્રમાણમાં ઉપયોગ લક્ષણને સદૂભાવ જે છે. ત્યાર બાદના-દીન્દ્રિય આદિજીમાં ક્રમશઃ જ્ઞાનની અભિવૃદ્ધિ ભગવાને દેખી છે. તે અભિવૃદ્ધિ લબ્લિનિમિત્તકકાય ઈન્દ્રિય, વાણી, મન, અને દૃષ્ટિ, આ કારણે (સાધન)ની અપેક્ષાએ ક્રમશઃ અધિકને અધિક હોય છે જેમકે માત્ર કાયિકલબ્ધિવાળા જેમાં સૌથી અલ્પ માત્રમાં ઉપગ લક્ષણને સદ્ભાવ હોય છે તેમના કરતાં અધિક અભિવૃદ્ધિ ઇન્દ્રિયલબ્ધિવાળામાં હોય છે, અને ઇન્દ્રિય, વાણી, મન અને દૃષ્ટિલબ્ધિવાળા જેમાં ક્રમશ વધારેને વધારે અભિવૃદ્ધિ સમજી લેવી
પંદરમું જ્ઞાનદ્વાર સમાસ
