Page Text
________________
-
-
-
उपासकर्दशास्त्र मवृत्तत्वेन भगवतात्पर्यपर्यालोचनौधुर्यात्, दारशब्दो हि मागुक्तव्युत्पन्या यथा विधिपरिणीतायामेव स्त्रिया पूर्तते, सफलकाव्यकोपाभिधानादिषु तथैवोपरम्भात्। क्या चाऽमरे
"पत्नी पाणिगृहिीती च, द्वितीया सर्मिणी । __ भार्या जायाऽथ पु-भूम्नि दाराः" इति,
"दारेषु च गृहाः" इति च “निभुवननयलक्ष्मीमेंथिली वस्य दाराः" इति रामायणे, " स्त्रदारनिरतश्चैव" इति मनुस्मृति याज्ञवल्क्ययोच, एवं अन्दकल्पद्रुमादावापि, तस्मादारपदेन यधाविधिपरिणीताया ग्रहणाद्वेश्याकन्यादाना, स्वपदेन च यथाविधिपरिणीताया अपि स्वधर्मपत्न्या एवं ग्रहणात्परस्म्यादीना मतिषेधोऽवगन्तव्यः । इयमेव परिसहख्येत्याहुस्तथा चोक्तम्
"विधिरत्यन्तमप्राप्ती, नियमः पाक्षिके सति ।
तत्र चान्यन्त्र च प्राप्ती, परिसख्या निगद्यते ॥" इति । करते । पहले 'दार' शब्दकी जो व्युत्पत्तिकी है, उससे सिद्ध है कि 'दार' शन्दका प्रयोग विवाहिता स्त्रोके लिए ही होता है । सब कोन्यों तथा कोषों आदिमें भी ऐसाही प्रयोगा पाया जाता है। इसलिए 'दार' शन्दसे विध-पूर्वक विवाहित पत्नीका ग्रहण होता है, अत. वेश्या और कन्याका निषेध समझना चाहिए । तथा 'स्व' पदसे अपनी पत्नीका ही ग्रहण होता है इसलिये यथाविधविवाहित होने पर भी परस्त्रीका निषेध सिद्ध होता है । इसीको परिसख्या कहते है । कहा भी है
__ "जो अर्थ किसी वाक्यसे प्राप्त न हो-अर्थात जिसका कहीं पहले विधान न किया गया हो तब विधि होती है । जय पक्षमें (विकल्प
१ कान्य कोष आदिके नाम सस्कृत टीकामें देखलेवे। વિચાર કરતા નથી પહેલા દાર શબ્દની જે વ્યુત્પત્તિ કરી છે, તેથી સિદ્ધ થાય છે કે દાર શબદને પ્રગ વિધિપૂર્વક વિવાહિતા સ્ત્રીને માટે જ થાય છે બધા કાવ્ય તથા કે આદિમા પણ એ જ પ્રાગ માલમ પડે છે માટે “દાર' શબ્દ કરીને વિધિપૂર્વક વિવાહિત પત્નીનું ગ્રડ થાય છે, તેથી વેશ્યા અને કન્યાને નિર્ણય સમજ જોઈએ વળી “વ' શબ્દથી પોતાની પત્નીનું જ ગ્રહણ થાય છે, માટે યથાવિધિ વિવાહિત થયા છતા પણ પરસ્ત્રીને નિષેધ સિદ્ધ થાય છે એને પરિસ ખ્યા કહે છે
૨ જ અર્થ કોઈ વાક્યમાથી પ્રાપ્ત ન થતો હોય અર્થાત્ જેનું કયાય પહેલા વિધાન ન કરવામા આવ્યું હોય ત્યારે વિધિ થાય છે જે પક્ષમાં (વિક રૂપે કરીને)
+ કાવ્ય કવિ આદિના નામ સરસ્કૃત ટીકામાં જોઈ લેવા
| SR No. | 009331 |
| Book Title | Upasakdashangasutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1961 |
| Total Pages | 638 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_upasakdasha |
| File Size | 18 MB |