________________
अ० १ ० ० भगशब्दार्थ: भाति, तन प्रथमझल्पो व्याख्यातपूर्वः, कल्पान्तरव्याख्या यथा-शमयति-प्रवचनामृतोपदेशेन शान्ति नयति भपिजीवानिति शमनस्तेन, समान स्वपरेपु तुल्य मनो यस्य, यद्वा सम् सम्यगानयतिरत्ननयदानेन जीवयति-अर्थाज्जागरयति प्रसुप्तमात्मान यः स समनास्तेन, अथवा सम्मम्यक अणति-प्रवचनमुपदिशतीति, सम्य गण्यते प्रवचन मुपदिश्यतेऽनेनेति वा समणस्तेन,भगवता भगः ज्ञान-सकलपदार्थविषयक (१), माहात्म्यम् अनुपम-महनीयमहिमसम्पन्नत्व (२), यश-विविधानुकूलप्रतिकूल परीपहोपसर्गसहनसमुद्भता जगद्रक्षणप्रज्ञासमुत्था पा कीतिः (३), इनमें से 'श्रमण' की व्याख्या ऊपर की जा चुकी है। जो प्रयचनरूप पीयूष की वर्षा (उपदेश) करके भव्य जीवोंको शान्ति प्राप्त कराता है। जो स्व और पर के ऊपर समान मन (भाव) रखता है अथवा रत्नत्रयका उपदेश देकर [प्रमाद आदिसे मूर्छित] आत्माको सावधानजागृत करता है उसे 'समनस्' कहते है। जो प्रवचनका सम्यक प्रकारसे उपदेश देता है उसे 'समण' कहते हैं ।
'भगव'-भगवान्-पदमे जो 'भग' शब्द है उसके अनेक अर्थ होते है। वे इस प्रकार हैभग-(१) ज्ञान-तीन लोक और तीन काल सबन्धी समस्त पदार्थों
को जानना । (२) माहात्म्य-अनुपम और महनीय महिमासे युक्त होना। (३) यश-अनुकूल प्रतिकूल परीपहो और उपमोंको सहनेसे,
तथा ससारके प्रत्येक प्राणीकी रक्षा करने की प्रज्ञा છે જે પ્રવચનરૂપી અમૃતની વૃષ્ટિ (ઉપદેશ કરીને ભવ્ય અને શક્તિ પમાડે છે, તેને “શમન કહે છે જે પિતા પર અને બીજા પર સમાન મન (ભાવ) રાખે છે અથવા રત્નત્રયને ઉપદેશ આપીને (પ્રમાદ આદિથી મૂછિત) આત્માને સાવધાન -જાગૃત કરે છે, એને “મમનસ્ કહે છે, જે સમ્યક પ્રકારે પ્રવચનને ઉપદેશ આપે છે તેને “સમણ' કહે છે ___enq -भावान्- ५६मा रे 'म' श छ, तेना भने मर्य याय छ, તે આ પ્રમાણે – ભગ– (૧) જ્ઞાન-ત્રણ લોક અને ત્રણ કાળ સ બ ધી બધા પદાર્થોને જાણવા તે
(૨) માહાભ્ય-અનુપમ અને મહનીય મહિમાથી ચુકત થવું તે
(૩) યશ-અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ પરિષદે અને ઉપસર્ગો સહેવાથી તથા સંસારના પ્રત્યેક પ્રાણીની રક્ષા કરવાની પ્રજ્ઞા (ભાવના) થી ઉત્પન્ન થનારી કીર્તિ
१ द्वितीयस्मिन् 'समना.' इति पक्षे इस्त्र पृपोदरादिस्वात् ।
