________________
ममगारधमनृतवदिनी का ० १६ द्रौपदीचच
१४३
हंत प्रभु में भकेतित हुआ है-उसी रूप से सकेत से गोपाल के पुत्र में केतित नहीं हुआ है। लौकिक व्यवहारके लिये ही केवल "अरहत" ऐसा उसका नाम कर लिया गया है। नाम निक्षेप में जिसका निक्षेप किया जाता है उस जाति के द्रव्य, गुण और कर्म - क्रिया आदि निमित्त की अनपेक्षा रहती है इम निमित्त के सद्भाव में वह नाम निक्षेप की विपत्र नही माना जाता है। भाव निक्षेप का ही वह विषय होता है अतः यह निश्चित होता है कि अरस्त भगवान के ही नाम गोत्र के श्रवण के महाफल सूत्रकार ने प्रकट किया है यदि नामनिक्षेप से यह फल प्राप्त होने लगता तो फिर भावनिक्षेप की आवश्यकता ही क्या थी । उसके श्रवण मात्र से ही जीवों के आत्मिक भावों में शुद्धिरूप महाफल का लाभ होने लगता । तथा जिसका " अरिहन " यह नाम है वह स्वय अरिहत प्रभु की तरह महापवित्र, ३४ अतिशयों सहित ८ प्रातिशर्य आदि विभूति सपन्न हो जाना। परन्तु ऐसा नहीं होता है अत: यह मानना चाहिये कि यह सूत्र भावनिक्षेप की ही पुष्टि विधायक है - नामनिक्षेप का नहीं । नामनिक्षेप से भगवान अरिहत की स्मृति भी नही कराई जाती है कारण कि वह नामनिक्षेप स्वय उस प्रकार के भावों से शून्य है। अनुभूत पदार्थ की स्मृति हुआ करती
66
થયુ નથી લૌકિક વ્યવહાર માટે ફક્ત અરહે ત '' આવુ નામ પાડવામાં નામનિક્ષેપમા જૈને નિક્ષેપ કરવામા આવે છે તે જાતિના દ્રવ્ય, ગુણ અને કમક્રિયા વગેરે નિમિત્તની અપેક્ષા રહે છે આ નિમિત્તના સદ્ભાવમા તે નામ-નિક્ષેપના વિષય માનવામા આાવતા નથી ભાવ નિક્ષેપને જ તે વિષય હાય છે એથી એ સિદ્ધ થાય છે કે અરહત ભગવાનના જ નામ ગોત્રના શ્રવણથી જ સૂત્રકારે મહાફળ ખતાવ્યુ છે જો નામનિશ્ચેષથી આ ળ મળી શકયુ હાત તેા પછી ભાવનિક્ષેપની આવશ્યતા જ, શી હતી ? તેના ઋણુ માત્રથી જ જીવેની આત્મિક ભાવામા શુદ્ધિ રૂપ મહાફળના લાભ થવા માડતા તેમજ જેનુ “અરિષ્ઠ ત ” આ નામ છે તે પોતે અરિહંત પ્રભુની જેમ મહા પવિત્ર, ૩૪ અતિશયા સહિત, ૮ પ્રતિહાય વગેરે વિભૂતિએથી સપન્ન થઇ જાત, પણ આવું થતુ નથી એથી એમ સમજી લેવુ જોઇએ કે આ સૂત્રથી ભાવનિક્ષેપની જ પુષ્ટિ થાય છે-નામ નિક્ષેપની નહિ નામ નિક્ષેપથી ભગવાન અરિહંતની સ્મૃતિ પણ કરવામા આવતી નથી કારણ કે તે નામ-નિક્ષેપ જાતે તે જાતના ભાવાથી રાહત છે અનુભૂત પદાર્થનુ માણુ થયા કરે છે જેનુ
