________________
१२८
माताधर्मकपा किंच श्रमणस्य शान्त्यादिदशविधे धर्मे तपसः पाठो वर्तते, तस्मात् तपोधर्म इति विज्ञायते । तयाचोक्तं समवायाजस्त्रे-(समवाय १०)
"दसविहे समणधम्मे पण्णते, व जहा-(१) खंती, (२) मुत्ती (३) अज्जवे (४) महवे (५) लाघवे (६) सच्चे (७) संजमे (८) तवे (९) चिया (१०) वंभरवासे। __ अहिंसादीना जिनाशामयोज्यपत्तिकस्वरूपस्य धर्मलक्षणस्य सद्भावाद धर्मत्व सिद्ध ।
उक्त धर्मस्य लक्षण, लक्ष्या अहिंसादयम मोक्ताः, तत्राहिंसासयमतपोरूपो धर्म उत्कृष्ट मगल योध्यम् ।
तथाचोक्तं दशवकालिकमूत्रे-(म० अ० १) " धम्मो मगलमुक्टि'अहिंसा संजमो तयो ।
देवावि त नमसति जस्स धम्मे सया मणो ॥" कि वह अपने शरीर को कृश करें एव शारीरिक सुकुमारता का मोह छोड़े। उत्तम क्षमा आदिक जो श्रमणों के दशप्रकार के धर्म कहे गये हैं, उनमें तप का भी कथन आया है, अत' तप में धर्मरूपता सिद्ध ही होती है। समवायाग सूत्र में श्रमण के दश प्रकार के धर्मों का कथन करते हुए सूत्रकार ने यही कहा है-"दसविहे समणधम्मे पण्णत्ते, त जहा-खती, मुत्ती, अज्जचे, मद्दवे, लाघवे, सच्चे, सजमे, तवे, चियाए बभचेरवासे । ___इन अहिंसादिक महातों में धर्मरूपता इसलिये सिद्ध होती है कि वहा पर जिनेन्द्र प्रभु की आज्ञा प्रयोज्य प्रवृत्तिरूप धर्म के रक्षण का सद्भाव पाया जाता है इस प्रकार धर्म का लक्षण और उमके लक्ष्यभूत अहिमादिको का कथन है। ये अहिंसा, सयम और तपरूप धर्म ही સુકુમારતાને મેહ ત્યજી દે ઉત્તમ ક્ષમા વગેરે પ્રમાણેના દશ પ્રકારના ધર્મ કહેવામાં આવી છે તેમાં તપનું કથન છે એથી તપમાં ધર્મરૂપતા સિ & થાય જ છે સૂત્રકારે સમવાયાગ સૂત્રમાં શમણુના દશ પ્રકારના ધર્મનું કથન કરતા આ પ્રમાણે જ કહ્યું છે –
“दमविहे समणधम्मे पण्णत्ते -त जहा-खत्ती, मुत्ती, भज्जवे, महवे, लाघवे, सच्चे' स जमे, तवे चियाए बभचेरवासे ।"
આ અહિંસા વગેરે મહાવતેમા ધર્મરૂપતા એટલા માટે સિદ્ધ થાય છે કે તેમાં જીનેન્દ્ર પ્રભુની આજ્ઞા પ્રજ્ય પ્રવૃત્તિ રૂપ ધર્મના લક્ષણો સદુભાવ છે આ રીતે ધર્મનું લક્ષણ અને તેના લક્ષ્યભૂત અહિંસા
છે અહિંસા, સયમ અને તપ રૂપ ધર્મ -ઉટ મગળ