Page Text
________________
ज्ञाताधर्मकथा
,
दीन्द्रियादिपशेन्द्रियपर्य तारसायेत्यर्थः इन्द्रियादिमाणाना यथासम्भवधार नात् तेषु प्राणिश्वमस्तीति भावः । तथा स ' भूया ' भूताः = भान्ति भविष्यन्त्यभून्निति भूताः - चतुर्दशभूतग्रामरूपाः, तथा सर्वे जीवश =जीवन्ति जीवियत्त्यजीनिषु रितिजीवाः- नारक तिर्यद् मनुष्य देवाः, तथा - सर्वे "सत्ता "सया:= प्रमाण द्वारा वाधित नही हो सकने से पूर्वापर निरोध रहित ही कहा है । " प्राण शब्द से सूत्रकार ने स और स्थावर प्रणियों का ग्रहण किया है। क्यो कि १० द्रव्य प्राणो में से इनको अपने २ योग्य प्राणो का सद्भाव पाया जाता है । अत इनके सद्भाव से ही ये प्राणी कहे जाते हैं । " भवन्ति, भविष्यन्ति, अभूवन् " यह भूत शब्द की व्युत्पत्ति है । इसका भाव यही है कि जो वर्तमान में सत्ता विशिष्ट है, आगामी काल में सत्ता विशिष्ट रहेंगे एव भृतकाल में भी जो सत्ता विशिष्ट थे । इस व्युत्पत्ति से सूत्रकार ने यह प्रदर्शित किया है कि प्रत्येक जीवादिक पदार्थ किसी भी काल में उत्पाद और व्यय धर्म विशिष्ट होते हुए भी अपनी सत्ता से रहित नहीं होते हैं। क्योंकि द्रव्य का " उत्पादव्ययधौव्य सत् " उत्पाद, व्यय और धव्य ये स्वभाव है । इससे यह बात निश्चित कोटि में आता है कि किसी भी नवीन पदार्थ का उत्पाद नहीं होता है और न सत् पदार्थ का विनाश ही होता है।" सतो विनाश. असतश्चोत्पादो न " जीवन्ति, जीविष्यन्ति, अजीचिपु " यह जीव शब्द की व्युत्पत्ति है। કઈ કહ્યુ છે તે ભૂત ભવિષ્યત અને વર્તમાનકાળમાથી કોઈ પણ કાળમા ગમે તે પ્રમાણુ દ્વારા બાધિત નહિ હોવા અદ્દલ પૂર્વીપર વિરાધ રહિત જ કહ્યુ છે,
"
66
३१७
"
39 प्राण શબ્દ વડે સૂત્રકારે ત્રસ અને સ્થાવર પ્રાણીઓનુ ગ્રહણ કર્યુ છે કેમકે ૧૦ દ્રવ્ય પ્રાણામાથી એમનામા પાતપેાતાને ચૈાગ્ય પ્રાણાના સદૂભાવ भजे छे येथी शोभना सहूलावथी ? तेथे आणी हेवाय छे" भवति, भविष्यति, अभूवन् આ ભૂત શબ્દની વ્યુત્પત્તિ છે. એના અથ આ પ્રમાણે છે કે વર્તમાનકાળમા જે સત્તા વિશિષ્ટ છે, તેએ ભવિષ્યકાળમાં સત્તા વિશિષ્ટ રહેશે અને ભૂતકાળમા પણ જે સત્તા વિશિષ્ટ હતા. આ વ્યુત્પત્તિ વડે સૂકારે એ બતાવ્યુ છે કે દરેકે દરેક જીવ વગેરે પદાર્થ કાઈ પણ કાળમા "ને વ્યયધમ વિશિષ્ટ હાવા છતાએ પેાતપેાતાની સત્તાથી રહિત હૈાતા
या " उत्पादव्ययधौव्य सत्" उत्पाद, व्यय भने श्रीव्य એથી એ વાત ચેાક્કસ રીતે સ્પષ્ટ થાય છે કે કોઈ પણ નવીન
થતા નથી અને સત્ પદાર્થના વિનાશ પણ થતે નથી असतधोत्पादो न " " जीवन्ति, जीविष्यन्ति, अजीविषु " मा
| SR No. | 009330 |
| Book Title | Gnatadharmkathanga Sutram Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 1222 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_gyatadharmkatha |
| File Size | 48 MB |