________________
मेनेगारधर्मामृतवपिणो टीका अ० ५ शैलकराजचरितनिरूपणम् ग्धैश्च, 'अरसेहिय' अरसे हिमादिव्यागार रहितैश्च, 'विरसेहिय' विरसै. पुराण त्वाद् विगतरसैश्च ' सीयेहिय' शीतैः शीतलैश्च ' उण्हेहिय ' उण्णश्च 'कालातिक्कतेहिय' कालातिक्रान्तै क्षुधापिपासा कालेष्वप्राप्तैश्च ‘पमाणाडक्कतेहिय' प्रमाणातिक्रान्तैश्च बुभुभापिपासाऽननुकूलैश्च=सुभुक्षापिपासा यत्प्रमाणा वर्तते, तामतिक्रान्तः तन्निनारणाऽसमर्थ स्वल्पलम्परित्यर्थः । नित्यपानभोजनश्च प्रतिदिवस माप्तैरनपानश्च नित्य प्रतिकूलपानभोजन कुतइति भाव । प्रकृतिसुकुमारकस्य स्वभावकोमलस्य, सुम्मोचितस्य मुखाहस्य, लेशतोऽपि क्लेशासहस्येत्यर्थः, शरीरे वेदना व्याधिः प्रादुर्भूता उत्पन्ना,सा वेदना कीदृशीत्याह-उज्जलान्दु खातिशयेन मलयाग्निवज्जाज्वल्यमाना यावत्-अत्र यावत्करणेन-विउला, पगाढा, इत्यनयोः नाम रूक्ष है । हिंग आदि के वधार से रहित हुए नीरस आहार का नाम अरस है। पुराने नीरस अन्न के बने हुए आहार का नाम विरस आहार है । यनाकर रखे हुए शीतल-ठडे-आहार का नाम शीत है । गरम २ का नाम उष्ण है । क्षुधा पिपासा के समय में नही प्राप्त हुए आहार का नाम कालातिक्रान्त है । अथवा क्षुधा पिपासा के अनुसार नहीं प्राप्त हुआ आहार भी कालातिक्रान्त कहा जाता है । जितनी भूख लगी हो,जितनी प्यास लगी हो उतने आहार पानी का नहीं मिलना थोडा सा मिलना इससे शरीर में अशक्ति आदि उत्पन्न हो जाती है । अनगार अवस्था मे साधु को अनुकूल आहार पानी नहीं मिलता है। अतः प्रतिकूल आ होर पानी के सेवन से शरीर मे विविध प्रकार की याधाएँ उपस्थित हो जाती है। ऐसा ही राजमपि शैलक अनगार के लिये हुआ। उनके शरीर અરસ કહે છે જૂના થઈ ગયેલા અનાજને આહાર બનાવવામા આવે તે “વિરસ નામે ઓળખાય છે બહુ વખત પહેલા બનાવીને મૂકી રાખવા ઠા થઈ ગયેલા આહારને “શીત' કહેવામા આવે છે એકદમ ગરમ આહારને ઉષ્ણક હે છે ભૂખ અને તરસના વખતે અહાર ન મળે તેને કાલાતિકાત કહેવાય છે અથવા ભૂખ અને તરસને ચગ્ય આહાર ન મળે તેને પણ કાલાતિકાત કહેવાય છે ભૂખ અને તરસના પ્રમાણમાં આહાર અને પાણી મળે નહિ થોડા પ્રમાણમાં મળે તે એનાથી શરીરમાં શિથિલતા આવી જાય છે અનગાર આખ્યામાં સાધુને અન ફળ આહાર પણ મળતું નથી એથી પ્રતિ કળ આહાર પણીના નેવનથી શરીર અનેક રીતે નબળું થઈ જાય છેરાજકષિ અનગરની હાલત પણ આવી જ
