________________
. ६२०
भगवतीसूत्रे
3
संस्थानान्यपि नो संख्येयानि न वा असंख्येयानि किन्तु अनन्तान्येवेति भावः । 'एवं जाव आपया' एवं यावदायतानि संस्थानानि यावत्पदेन पत्रचतुरस्रसंस्थानयहणम्, तथा च एकस्मिन् परिमण्डलसंस्थानप्रदेशे व्यस्रचतुरस्रायतानि संस्थानानि न संख्यातानि न वा असंख्यातानि किन्तु अनन्तान्येवेति ' जत्थ णं भंते !" यत्र खलु भदन्त 1 'इमी से रयणप्पभाए पुढवीए' एतस्यां रत्नम मायां पृथिव्याम् 'एगे बट्टे संठाणे जवमज्झे' एकं वृत्तं संस्थानं यवमध्यम् यवाकारसंपादकवृत्तसंस्थानसमुदायो भवेदित्यर्थः ' तत्थ णं परिमंडळा संठाणा' तत्र खल परिमण्डलानि संस्थानानि 'किं सखेज्ना० पुच्छा' किं संख्येयानि असंख्येयानि अनन्वानि वेति प्रश्नःः, भगवानाह - 'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'नो संखेज्जा नो असंखेज्जा अनंता' नो संख्येयानि नो असंख्येयानि अनन्वानि रत्नप्रमापृथिव्यां वृत्तसंस्थान भी संख्यात अथवा असंख्पात नहीं होते हैं किन्तु अनन्त ही होते हैं 'एवं जाव आया' इसी प्रकार से वहां यत्रसंस्थान चतुरस्र संस्थान और आयत संस्थान भी संख्यान अथवा असंख्यात नहीं होते हैं किन्तु अनन्त ही होते हैं 'जस्थ णं भते ! इमीसे रयण
भाए पुढवीए एगे वट्टे संठाणे जवमज्झे' हे भदन्त ! इस रत्नप्रभा पृथिवी में जहां एक यवाकृति निष्पादक वृत्तसंस्थान समूह होता है 'तत्थ: र्ण परिमंडला संठाणा किं सखेज्जा पुच्छ।' वहां पर परिमंडल संस्थान क्या संख्यात होते है अथवा असंख्यात होते हैं अथवा अनन्त होते है ? इस गौतम के प्रश्न के उत्तर में प्रभु कहते हैं - 'गोपमा ! नो संखेज्जा, नो असंखेजा अनंता हे गौतम ! वहां वे संख्यात, अथवा असंख्यात नहीं हैं किन्तु अनन्त ही हैं । अर्थात् रश्नप्रमा पृथिवी में जहां पर एक
अथवा असण्यात होता नथी परंतु अनंत होय छे 'एव जाव आयया ' એજ પ્રમાણે ત્યાં યંસ સ ́સ્થાન, ચતુરસ્ર સ સ્થાન અને આયત સસ્થાન પશુ સંખ્યાત અથવા અસખ્યાત હાતા નથી. પરંતુ અનંત જ હાય છે. ‘जत्थ णं भते ! इमीसे रयण पुढवीए एगे वट्टे सठाणे जवमन्झे' डे लग વન આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં જ્યાં એક યવાકૃતિ નિષ્પાદક વૃત્તસસ્થાન સમૂહ डाय, छे, 'तत्य णं. परिमंडला संठाणा किं सरखेज्जा पुच्छा' त्यां परिभव સસ્થાન શુ. સખ્યાત હાય છે ? અથવા અસખ્યાત હાય છે ? કે અનંત होय छे ? गौतमस्वाभीना या प्रश्नना उत्तरमा प्रभु छे - 'गोयमा ! नो सौंखेज्जो, नो अस खेन्ना, अणता' हे गौतम । त्यां ते संख्यात અથવા અસખ્યાત હોતા નથી પરંતુ અનંત જ છે. અર્થાત્ રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં