________________
भगवतीसूत्रे
असंखेज्जवासाउयसन्निपंचिंदियतिरिक्व नोणियस्स' नगरम् - केवलमे तानद्वैलक्षण्यम् यत् - असंख्येय वर्षायुष्कसंज्ञिपश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकस्य । 'जेस ठाणेसु सोहम्मे उववज्यमाणस्स पलिओचमा ठिई' येषु स्थानेषु सौधर्मकल्पे उत्पद्यमानस्य पल्योपमपमाणा स्थितिः कथिता 'तेसु ठाणेषु इह सातिरेगं पलियो दमं कायन्त्रं ' तेषु स्थानेषु इह ईशानकदेवाधिकारे सातिरेकं परोपमं कर्तव्यम्, ईशानककल्पे सातिरेकपल्योपमस्य जघन्यस्थितिकत्वादिति । 'वडत्थगमे ओगाणा जहन्नेणं धणुपुहुत्तं' चतुर्थगमे शरीरावगाहना जघन्येन धनुः पृथक्त्वम् ये खच सातिरेकअर्थात् जिस प्रकार से सौधर्मदेवों के उत्पाद आदिकों का निरूपण किया गया है उसी प्रकार से इस ईशानदेव प्रकरण में भी ईशान देवों के उत्पाद आदिकों का निरूपण करना चाहिये । 'नवरं असंखेज्जचाउपसन्निपंचिदियतिरिक्त्रोणियरस जेसु ठाणेसु सोहम्मे उबव ज्जमाणस्स पलिओ या ठिई' परन्तु जिन स्थानों में उत्पद्यमान असंख्यातवर्षायुष्क संज्ञि पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक की स्थिति पल्योपम की कही गई है 'ते ठाणेसु इह सातिरेगं पलिओदनं कायव्वं' उन स्थानों में इस ईशानदेव प्रकरण में कुछ अधिक पल्यो पर्म की स्थिति कहनी चाहिये। क्यों कि ईशानकल्प में सातिरेक कुछ अधिक एक पल्पोषम की जघन्य स्थिति कही गई है । 'चउत्थ गमे. ओगाहणा. जहन्नेणं धणुपुहुत्त' चतुर्थ गम में जघन्य - अव ग़ाहना- धनुःपृथक्त्व की है । यह जघन्य अवगाहना उन क्षुद्रतर काय - वाले तिर्यञ्चों की अपेक्षा से कही गई है जो खातिरेक पल्योपम
४८२
સૌધમ દેવોના ઉત્પાદ વિગેરેનું નિરૂપણુ કરવામા આવ્યુ છે, એજ પ્રમાણે આ ઈશાન દેવના પ્રકરણમાં પણ દેવાના ઉત્પાદ વિગેરેનું નિરૂપણુ १२, लेध थे. 'नवर' असंखेज्जवाखाज्यसन्निपंचिदियतिरिक्खजोणियरस जेसु ठाणेसु सोइम्मे' उववज्जमाणस्स पलिओवमा ठिई' परंतु ने स्थानामा उत्पन्न થનારા અસખ્યાત વની અયુષ્યવાળા સંજ્ઞીપ ચેન્દ્રિય તિય ચચાનિકની स्थिति यहयोपभनी उही छे 'तेसु ठाणेसु इह सातिरेकं पलिओम काय' એ ક઼સ્થાનમાં આ ઇશાનદેવ પ્રકરણમાં કંઈક વધારે પલ્યાપમની સ્થિતિ કહેવી જોઈએ કેમકે ઇશાન કલ્પમાં સાતિરેક કઇક વધારે એક પચેાપમની
धन्य स्थिति उडेवामां भावी छे. 'चउत्थगमे ओगाहणा जहन्नेणं धणुपुहुत्तं' ચેાથા ગમમાં જઘન્ય અવગાહના જઘન્યથી ધનુપૃથÁની છે. આ જર્ધન્ય અવગાહના તે ક્ષુદ્ર કાયવાળા તિયચની અપેક્ષાથી કહી છે કે જે સાતિરેક
2
1